Arkusz pokazowy CKE Marzec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 32. (2 pkt) Stechiometria - ogólne Oblicz. W wyniku hydrolizy 2,03 g pewnego peptydu o masie molowej równej 609,74 g ∙ mol –1 otrzymano 2,27 g mieszaniny aminokwasów. Oblicz, ile wiązań peptydowych zawiera cząsteczka badanego peptydu. Liczba wiązań Chemia , matura rozszerzona na 100%, cześć 4 z 5. DorotaCh. Start studying Chemia , matura rozszerzona na 100%, cześć I z 5. Learn vocabulary, terms, and more with flashcards, games, and other study tools. W programie nauczania chemii w zakresie rozszerzonym To jest chemia znalazły się propozycje zajęć aktywizujących, m.in.: projektowanie eksperymentów oraz doświadczeń chemicznych, wykonywanie pomiarów, analizowanie wyników i odczytywanie danych z wykresów, porządkowanie wiadomości i nabywanie potrzebnych umiejętności. Podręcznik jest przeznaczony dla absolwentów szkół podstawowych, którzy uczęszczają do nowych 4-letnich liceów i 5-letnich techników. Jest zgodny z podstawą programową, która obowiązuje w tych szkołach od września 2019 r. Materiał zawarty w podręczniku jest kontynuacją i rozwinięciem zagadnień przedstawionych w podręczniku Wydawca Nowa Era. ISBN 9788326740398. Rodzaj oprawy Broszura. Data wydania 6 lip 2021. Liczba stron 264. Numer dopuszczenia 785/2/2018. Format 170 x 240 mm. SKU 065252. NOWA EDYCJA 2021-2023 W podręczniku dla klasy 8 szkoły podstawowej „Chemia Nowej Ery” zawarte są treści z zakresu chemii nieorganicznej i organicznej. Vay Tiền Nhanh Ggads. Matura 2020: Chemia W środę, maturzyści mierzyli się z egzaminem maturalnym z chemii. Egzaminy rozpoczęli punktualnie o godz. 9:00! Ich zadaniem było rozwiązanie około 40 zadań z różnych dziedzin chemii - niejednokrotnie matura sprawdzała umiejętności maturzystów związane z kwasami, zasadami, aminokwasami, uzupełnianiem schematów doświadczeń czy wzorami chemicznymi. Na jego napisanie było dokładnie 180 minut, a to oznacza, że matura z chemii zakończył się o godzinie 12:00. Z kolei o godz. 14:00 rozpoczął się dwuczęściowy egzamin z informatyki. Potrwał on 195 minut. Arkusze CKE z chemii oraz informatyki publikujemy w relacji na żywo oraz w tym materiale. OTO ZAPIS NASZEJ RELACJI NA ŻYWO: 20:45 Matura 2020: Język niemiecki. Arkusze CKE, Odpowiedzi. Co będzie na egzaminie maturalnym [RELACJA NA ŻYWO] Matura 2020: Język niemiecki. W czwartek, o godz. maturzyści przystąpią do egzaminu maturalnego z języka niemieckiego na poziomie podstawowym. Pięć godzin później - punktualnie o 14 rozpocznie się matura z języka niemieckiego na poziomie rozszerzonym. Uczniowie rozwiążą arkusze przygotowane przez CKE. W naszym serwisie natychmiast opublikujemy arkusze CKE z matury 2020 z języka niemieckiego oraz rozwiązania i odpowiedzi. PRZECZYTAJ WIĘCEJ >>> Matura 2020: Język niemiecki. Arkusze CKE, Odpowiedzi. Co będzie na egzaminie maturalnym [RELACJA NA ŻYWO] 20:30 Ważne informacje od CKE Jutro ( siódmy dzień egzaminu maturalnego i trzeci (i ostatni) dzień egzaminu ósmoklasisty. Przypominamy: cały czas trzeba przestrzegać zasad bezpieczeństwa 20:00 Komentarze po maturze z informatyki Na Twitterze są już pierwsze komentarze po maturze z informatyki. "matura informatyka recenzja: fajne. koniec matur już dla mnie" - pisze jeden z internautów. Inny kierując swoje słowa do CKE podsumowuje: "Nieśmieszny żart #matura2020 #informatyka". "#matura2020 wszystkie poprzednie matury z informatyki cześć 2 robiłem na 80%, cześć programistyczna zawsze na 100%, Excela trochę bo nie chciało mi się ho czytac, Access na 100%. Teraz nic mi nie wychodziło z programowania, ta matura z infy (w mojej opinii) najtrudniejsza od 2015" - pisze inny twitterowicz. "informatyka była po*****a #matura2020 nie wiem czy to było w ogóle możliwe żeby się w czasie wyrobić" - pisze internautka. 19:30 Mamy arkusze! Informatyka poziom podstawowy - matura 2020 Matura 2020 z informatyki. W środę, odbyła się matura z informatyki na poziomie podstawowym. Tegoroczni abiturienci przystąpili do egzaminu maturalnego punktualnie o godzinie 14:00. W naszym serwisie publikujemy arkusze CKE z matury 2020 z informatyki oraz odpowiedzi i rozwiązania zadań. PRZECZYTAJ WIĘCEJ >>> Matura 2020: Informatyka. Poziom PODSTAWOWY. ARKUSZ CKE i odpowiedzi z egzaminu 19:15 Mamy arkusze! Informatyka poziom rozszerzony - matura 2020 Matura 2020 z informatyki. W środę, odbyła się matura z informatyki na poziomie rozszerzonym. Maturzyści przystąpili do egzaminu maturalnego punktualnie o godzinie 14:00. W naszym serwisie publikujemy arkusze CKE z matury 2020 z informatyki oraz odpowiedzi i rozwiązania zadań. PRZECZYTAJ WIĘCEJ >>> Matura 2020: Informatyka. Poziom ROZSZERZONY. ARKUSZ CKE i odpowiedzi z egzaminu 18:45 Internauci podsumowują maturę "nie dość ze nie mieliśmy sprawiedliwego przygotowania przez ten termin #matura2020 to w dodatku daliście najtrudniejsze zadania jakie kiedykolwiek były:):) czemu nie mogliście ich zrobić w maju jak było mniej zarażeń niż teraz? hipokryci z was i nic więcej" - pisze jeden z internautów na Twitterze? 18:30 Matura 2020 z informatyki Gdy tylko pojawią się arkusze maturalne z informatyki, natychmiast zamieścimy je na naszej stronie/ PRZECZYTAJ WIĘCEJ >>> Matura 2020: Informatyka. Poziom PODSTAWOWY. ARKUSZ CKE i odpowiedzi z egzaminu 18:15 Ocenianie odpowiedzi zdających Rozwiązania poszczególnych zadań oceniane są na podstawie szczegółowych kryteriów oceniania, jednolitych w całym kraju. Egzaminatorzy w szczególności zwracają uwagę na poprawność merytoryczną rozwiązań, kompletność i dokładność prezentacji rozwiązań zadań, tworzonych dokumentów, zachowanie odpowiednich zasad w zapisie programów i algorytmów. Ocenianiu podlegają tylko te fragmenty pracy zdającego, które dotyczą polecenia. Komentarze i rozwiązania, nawet poprawne, nie mające związku z poleceniem nie podlegają ocenianiu. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka rozwiązań (prawidłowe i błędne), to egzaminator nie wybiera prawidłowego rozwiązania i nie przyznaje punktów. 18:00 Arkusz egzaminacyjny z informatyki na poziomie rozszerzonym Arkusze egzaminacyjne do każdej części egzaminu z informatyki będą zawierały około 4 zadań. W drugiej części egzaminu zdający będzie pracował na autonomicznym stanowisku komputerowym i będzie mógł korzystać wyłącznie z programów i danych zapisanych na dysku twardym oraz na innych nośnikach stanowiących wyposażenie stanowiska lub otrzymanych z arkuszem egzaminacyjnym. Przy numerze każdego zadania podana będzie maksymalna liczba punktów, którą można uzyskać za poprawne jego rozwiązanie. 17:45 Matura z informatyki rozszerzonej - to jest sprawdzane Zadania w arkuszu maturalnym z informatyki na poziomie rozszerzonym mają na celu sprawdzenie w szczególności: znajomości i umiejętności posługiwania się komputerem i jego oprogramowaniem oraz korzystania z sieci komputerowych, umiejętności wyszukiwania, gromadzenia, selekcjonowania, przetwarzania i wykorzystywania informacji, zasad współtworzenia zasobów w sieci, korzystania z różnych źródeł oraz znajomości sposobów zdobywania informacji, znajomości i umiejętności komunikowania się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych, umiejętności opracowywania informacji za pomocą komputera, w tym rysunków, tekstów, danych liczbowych, animacji, prezentacji multimedialnych i filmów, umiejętności rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji z wykorzystaniem komputera, stosowania podejścia algorytmicznego, znajomości i umiejętności stosowania podstawowych algorytmów 17:30 Zakres wiadomości i umiejętności sprawdzanych na egzaminie Egzamin maturalny z informatyki sprawdza, w jakim stopniu absolwent spełnia wymagania z zakresu tego przedmiotu określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla IV etapu edukacyjnego w zakresie rozszerzonym i podstawowym. Poszczególne zadania zestawu egzaminacyjnego mogą też odnosić się do wymagań przypisanych do etapów wcześniejszych, tj. II (klasy 4–6 szkoły podstawowej) oraz III (gimnazjum). 17:15 Arkusze CKE z informatyki Jak tylko pojawią się arkusze CKE z pytaniami i odpowiedziami z informatyki, natychmiast je opublikujemy i znajdziecie je na naszej stronie. 16:54 Trwa matura z informatyki Matura z informatyki rozpoczęła się o godzinie 14:00 i będzie trwała 195 minut. 16:26 W środę matury także w innych krajach W środę ( w Chorwacji odbyła się matura z języka niemieckiego i hiszpańskiego. Abiturienci zdawali testy na dwóch poziomach, rozszerzonym i podstawowym. Jutro chorwaccy maturzyści zmierzą się z podstawowym angielskim i francuskim na obu poziomach. Tylko 50 kandydatów przystąpiło do egzaminu z hiszpańskiego na poziomie A, za to aż 1369 abiturientów rozwiązywało maturę z niemieckiego, 506 na poziomie A i 863 na poziomie B. 16:12 Jakie studia po maturze z informatyki? Sprawdź! Zastanawiasz się gdzie możesz iść na studia po maturze z informatyki? Aplikacja przeliczy za was progi punktowe na najbardziej znane uczelnie. Służy jako pomoc dla maturzystów, którzy natychmiastowo będą mogli oszacować swoje szanse na dostanie się na konkretne uczelnie. ZOBACZ 15:50 Matura 2020: Odpowiedzi. Chemia - poziom rozszerzony [MATURA 2020, ODPOWIEDZI Z CHEMII] Matura 2020: Chemia rozszerzona. Arkusze CKE i odpowiedzi opublikujemy już wkrótce. Matura 2020 wyjątkowo odbywa się w czerwcu. Powodem zmiany terminu jest oczywiście epidemia koronawirusa. W środę (17 czerwca) uczniowie przystępują do matury z chemii na poziomie rozszerzonym. Jak będzie wyglądać arkusz maturalny z chemii rozszerzonej? Arkusz CKE i odpowiedzi z chemii podstawowej znajdziecie w naszym artykule! 15:34 W środę maturzyści zdawali chemię i informatykę O godzinie 9:00 odbyła się matura z chemii. Maturzyści, którzy zdecydowali się zdawać ten przedmiot na maturze mają go już z asobą. Obecnie trwa matura z informatyki. 15:16 Jak komentują maturę z chemii uczniowie? Matura 2020: chemia podstawowa i rozszerzona. W środę ( o godzinie 9:00 absolwenci szkół średnich podeszli do egzaminu maturalnego z chemii. Poziom podstawowy i rozszerzony mogą znacznie się od siebie różnić. Obie matury trwały równolegle. Wynik oznacza dla wielu osób dostanie się na wymarzone studia. Co pojawiło się na egzaminach z chemii? Mamy pierwsze komentarze! 15:00 Mija pierwsza godzina egzaminu z informatyki Maturzyści, którzy zdecydowali się na zdawanie egzaminu z informatyki mają już za sobą pierwszą godzinę matury. 14:42 Matura 2020: Odpowiedzi z chemii. Zobacz arkusz CKE z chemii Matura z chemii. W środę, 17 czerwca 2020 roku uczniowie przystąpili do matury z chemii. O godzinie 9 odbył się egzamin z chemii na poziomie rozszerzonym. Co było na maturze z chemii? Mamy arkusze CKE i odpowiedzi z egzaminu maturalnego. Zobacz, czy zaznaczyłeś dobre odpowiedzi z matury z chemii. ZOBACZ: Matura 2020: Odpowiedzi z chemii. Zobacz arkusz CKE z chemii 14:20 Trwa matura z informatyki Uczniowie, którzy zdecydowali się na zdawanie matury z informatyki poznali już zadania z którymi muszą się zmierzyć. 14:00 Rozpoczyna się egzamin maturalny z informatyki O godzinie 14:00 rozpocznie się matura z informatyki. Do egzaminu w "nowej formule" (PR) przystąpi ok. 9 150 tegorocznych absolwentów oraz ok. 560 absolwentów z lat ubiegłych. Do egzaminu w "starej formule” (PP i PR) przystąpi 8 osób. 13:41 Rawicz: Matura 2020 w WIĘZIENIU! "Tegoroczny egzamin jest szczególny" Maturzyści do tegorocznego egzaminu przystępują nie tylko w szkołach. Matura 2020 to ważny egzamin również dla... więźniów Zakładu Karnego w Rawiczu. Tegoroczny egzamin na terenie więzienia to prawdziwie historyczne i szczególne wydarzenie. Dlaczego? Wyjaśniamy w artykule - przeczytaj: Rawicz: Matura 2020 w WIĘZIENIU! "Tegoroczny egzamin jest szczególny" 13:20 Do matury z informatyki przystąpi ponad 9,5 tysiąca uczniów 17 czerwca o 14:00 rozpocznie się matura z informatyki. Do egzaminu w "nowej formule" (PR) przystąpi ok. 9 150 tegorocznych absolwentów oraz ok. 560 absolwentów z lat ubiegłych. Do egzaminu w "starej formule” (PP i PR) przystąpi 8 osób. 12:55 Już wkrótce arkusze zadań i odpowiedzi z chemii Wkrótce pojawią się arkusze CKE z pytaniami i odpowiedziami z matury z chemii. U nas znajdziesz wszystkie arkusze matur. 12:37 O godzinie 14:00 rozpocznie się matura z informatyki W tym roku matura z informatyki rozpocznie się o godzinie 14:00. 12:21 Maturzyści dzielą się swoimi wrażeniami po maturze z chemii Opnie maturzystów zdających egzamin z chemii są podzielone. Jednak przeważają głosy za tym, ze arkusze zadań z chemii były bardzo trudne. Wielu uczniów jest zdania, że to najtrudniejsza matura z chemii od lat. 12:00 Matura 2020: Chemia. Zakończenie egzaminu. Wkrótce arkusze Uczniowie opuścili już wszystkie sale egzaminacyjne, ponieważ o godz. 12:00 oficjalnie zakończony został egzamin maturalny z chemii zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym. Wkrótce pojawią się arkusze, które pozwolą na spokojnie przejrzeć zadania i sprawdzić, jak uczniowie poradzili sobie na teście. Wyczekujcie informacji! 11:30 Matura 2020: Chemia. Ostatnie pół godziny egzaminu Ci, którzy jeszcze nie opuścili sal egzaminacyjnych, mają ostatnie pół godziny na dokończenie testu. O godz. 12:00 matura z chemii zostanie oficjalnie zakończona, a wkrótce po niej zapewne pojawią się arkusze i odpowiedzi. Gdy tylko je otrzymamy, będziemy Was informować. 11:00 Matura 2020. Chemia: "Ku**a, ale DRAMAT!". Pierwsze komentarze [MATURA 2020] Matura 2020: chemia podstawowa i rozszerzona. W środę ( o godzinie 9:00 absolwenci szkół średnich podeszli do egzaminu maturalnego z chemii. Poziom podstawowy i rozszerzony mogą znacznie się od siebie różnić. Obie matury trwały równolegle. Wynik oznacza dla wielu osób dostanie się na wymarzone studia. Co pojawiło się na egzaminach z chemii? Mamy pierwsze komentarze! Czytaj więcej: Matura 2020. Chemia: "Ku**a, ale DRAMAT!". Pierwsze komentarze [MATURA 2020] 10:30 Matura 2020: Chemia podstawowa. Uczniowie: "Zaje*** trudne" Połowa egzaminu maturalnego z chemii za nami. Wszyscy uczniowie muszą opuścić sale egzaminacyjne maksymalnie do godz. 12:00. Tymczasem w sieci pojawiają się już pierwsze komentarze osób, które pisały test. - Zaje*** trudne - napisała jedna z osób na Twitterze. Przeważają komentarze o wysokim poziomie trudności egzaminu. Czy rzeczywiście? Wkrótce się dowiemy. Gdy pojawi się więcej głosów na temat zadań, również będziemy Was informować. 10:00 Matura 2020: Chemia podstawowa. O czym piszą maturzyści? Podczas gdy trwa egzamin maturalny z chemii, warto zastanowić się, z jakimi zadaniami przyjdzie się zmierzyć uczniom. Gdy pierwsi z nich zaczną wychodzić z sal i dzielić się swoimi wrażeniami, sprawa stanie się jasna. Do tej pory pozostają domysły i "przecieki", ewentualnie zerknięcia na arkusze z poprzednich lat, które mogą być podpowiedzią. Przygotowaliśmy na ten temat materiał. Sprawdźcie! Czytaj więcej: Matura 2020. Co będzie na maturze z Chemii 2020? [PRZECIEKI, ZAGADNIENIA] 09:40 Matura 2020: Chemia podstawowa. Uczniowie mierzą się z zadaniami Zadaniem uczniów na maturze z chemii jest rozwiązanie około 40 zadań z różnych dziedzin chemii - niejednokrotnie matura sprawdzała umiejętności maturzystów związane z kwasami, zasadami, aminokwasami, uzupełnianiem schematów doświadczeń czy wzorami chemicznymi. Czas: 180 minut. Egzamin zakończy się o godz. 12:00. 09:00 Matura 2020: Chemia podstawowa. Egzamin wystartował Dokładnie o godz. 9:00 rozpoczął się egzamin maturalny 2020 z chemii podstawowej. Na jego napisanie będzie dokładnie 180 minut, a to oznacza, że matura z chemii zakończy się o godzinie 12. Z kolei o godz. 14:00 rozpocznie się dwuczęściowy egzamin z informatyki. Potrwa on 195 minut. 08:30 Matura 2020: Chemia podstawowa. Sale otwarte! Do sal egzaminacyjnych powoli wchodzą już uczniowie, którzy przystąpią dziś o godz. 9:00 do matury z chemii na poziomie podstawowym. Trzymamy kciuki, by wszystko poszło zgodnie z planem. Podczas egzaminów, jak przekonują eksperci, najważniejsze jest uważne czytanie poleceń w zadaniach i próba opanowania swoich emocji. Stres nie sprzyja testom! Warto wsłuchać się w te rady i napisać egzamin na spokojnie, choć oczywiście nie jest to proste. Powodzenia! 08:00 Matura 2020: Chemia. Uczniowie zbierają się już w szkołach Została tylko godzina do egzaminu podstawowego z chemii. Maturzyści zbierają się już w szkołach, gdzie omawiają najważniejsze zagadnienia, jakie mogą pojawić się w trakcie egzaminu. Czy będzie to trudny test? Nie wiadomo. Wkrótce, gdy pierwsi uczniowie zaczną wychodzić z sal i dzielić się swoimi wrażeniami, rąbek tajemnicy zostanie odkryty. 07:30 Matura 2020: Chemia. Trwają ostatnie przygotowania O godz. 9:00 rozpoczyna się matura 2020 z chemii. W sieci już wrze: uczniowie piszą o ostatnich przygotowaniach. Eksperci polecają z kolei, by nie zaprzątać sobie głowy przed samym testem, bo może to przynieść więcej szkody niż pożytku. Najlepiej się odprężyć i przygotować psychicznie do egzaminu. Macie swoje sposoby? Dajcie znać na naszym Facebooku! 07:00 Matura 2020: Chemia rozszerzona. Zajrzyj tu po egzaminie! Matura 2020: Chemia rozszerzona. Arkusze CKE i odpowiedzi opublikujemy już wkrótce. Matura 2020 wyjątkowo odbywa się w czerwcu. Powodem zmiany terminu jest oczywiście epidemia koronawirusa. W środę (17 czerwca) uczniowie przystępują do matury z chemii na poziomie rozszerzonym. Jak będzie wyglądać arkusz maturalny z chemii rozszerzonej? Arkusz CKE i odpowiedzi z chemii podstawowej znajdziecie w naszym artykule! Czytaj więcej: Matura 2020: Odpowiedzi. Chemia - poziom rozszerzony [MATURA 2020, ODPOWIEDZI Z CHEMII] 06:30 Matura 2020: Chemia podstawowa. Po egzaminie znajdziecie tutaj arkusze i odpowiedzi! Matura 2020: Chemia podstawowa. Arkusze CKE i odpowiedzi opublikujemy już wkrótce. Matura 2020 wyjątkowo odbywa się w czerwcu. Powodem zmiany terminu jest oczywiście epidemia koronawirusa. W środę (17 czerwca) uczniowie przystępują do matury z chemii na poziomie podstawowym. Jak będzie wyglądać arkusz maturalny z chemii podstawowej? Jakich pytań mogą spodziewać się uczniowie? Arkusz CKE i odpowiedzi z chemii podstawowej znajdziecie w naszym artykule! Czytaj więcej: Matura 2020: Odpowiedzi. Chemia - poziom podstawowy [MATURA 2020, ODPOWIEDZI Z CHEMII] 06:00 Matura 2020: Chemia. Egzamin startuje o godz. 9:00 W środę, maturzyści zmierzą się z egzaminem maturalnym z chemii punktualnie o 9. Ich zadaniem będzie rozwiązanie około 40 zadań z różnych dziedzin chemii - niejednokrotnie matura sprawdzała umiejętności maturzystów związane z kwasami, zasadami, aminokwasami, uzupełnianiem schematów doświadczeń czy wzorami chemicznymi. 23:00 Matura z chemii startuje o godz. Jutro od rana będziemy informować o przebiegu matury z chemii. Zapraszamy na 22:15 Matura 2020. Kiedy wyniki z chemii? Ogłoszenie wyników tegorocznych matur nastąpi do 11 sierpnia 2020 r. Arkusze CKE, odpowiedzi, rozwiązania zadań znajdziecie na 21:15 Matura z chemii - przecieki. Maturzyści mają obawy Czy są przecieki z matury z chemii? Maturzyści obawiają się, że ich matury mogą zostać anulowane, jeśli okaże się, że były przecieki z chemii. Przypominamy, że Centralna Komisja Egzaminacyjna zgłosiła na policję sprawę możliwego wycieku pytań maturalnych z języka polskiego. Na dwie godziny przez rozpoczęciem matury, internauci z woj. podlaskiego zaczęli wpisywać w wyszukiwarce hasła związane z "Weselem". 20:15 Kiedy kolejne matury 2020? Zobacz harmonogram CKE Termin matury 2020 z powodu koronawirusa musiał zostać przełożony. Maturzyści przystąpią do egzaminu dojrzałości nie w maju, kiedy zaczynają kwitnąć kasztany, lecz w czerwcu. Kiedy dokładnie rozpoczną się egzaminy maturalne? Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) przesunęło termin matur 2020 na 8 czerwca - wtedy to standardowo rozpoczną się egzaminem z języka polskiego. Według harmonogramu, matury potrwają do 29 czerwca 2020. Zobacz pełen harmonogram matur. 19:15 Matura 2020 z chemii: specjalny reżim sanitarny Na teren szkoły na maturę z chemii można wejść jedynie z zakrytymi ustami i nosem. Po zajęciu miejsc siedzących na sali, maturzyści mogą zdjąć maseczki. Czekając na wejście do szkoły lub sali egzaminacyjnej, maturzyści są zobowiązani zachować odstęp - co najmniej 1,5 m. Przy wejściu do szkoły powinien znajdować się płyn dezynfekujący. 18:15 Matura rozszerzona z chemii. Co będzie na maturze? Co będzie na maturze z chemii? Czy są przecieki? Te pytanie z pewnością zadaje sobie wielu maturzystów. Przypominamy, że przeciekom ukazującym się w internecie, nie warto ufać. Arkusze CKE są strzeżone i chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Można jednak spojrzeć, co było na maturze z biologii w poprzednich latach. Zobacz ARKUSZ CKE z 2019 roku: Matura z biologii. Sprawdź, czy zdasz Pytanie 1 z 10 Ile par żeber ma człowiek? Matura 2020: Arkusze CKE, odpowiedzi, rozwiązania NA ŻYWO: Fryzury na maturę 2020! TOP 3 Spójna koncepcja nauczania z klasycznym układem treści to gwarancja komfortu pracy nauczyciela podczas realizacji wymagań nowej podstawy programowej: zakres podstawowy to najlepsza metoda nauczania trudnych treści, natomiast zakres rozszerzony od klasy 1. kształci umiejętności sprawdzane na egzaminie maturalnym. Zakres podstawowy Część 1 Część 2 To jest chemia 1. Chemia ogólna i nieorganiczna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres podstawowy Nr dopuszczenia: 994/1/2019 Autorzy: Romuald Hassa, Aleksandra Mrzigod, Janusz Mrzigod Podręcznik „To jest chemia” część 1. obejmuje treści z chemii ogólnej i nieorganicznej. Zastosowane w nim rozwiązania krok po kroku kształcą kluczowe umiejętności, a dołączony zbiór zadań umożliwia systematyczne ich ćwiczenie. Ułatwia zrozumienie nowych zagadnień dzięki przypomnieniu podstaw chemii na początku działu To było w szkole podstawowej! oraz metodzie na zapamiętanie pojęć lub opanowanie umiejętności Jest na to sposób! Rozwija umiejętność projektowania doświadczeń chemicznych, opisywania obserwacji i formułowania wniosków dzięki precyzyjnie opisanym eksperymentom z wyróżnionymi obserwacjami i wnioskiem. Kształci umiejętności obliczeniowe dzięki przykładom z Planem rozwiązywania tłumaczącym krok po kroku sposoby rozwiązania zadań. Umożliwia zrozumienie złożonych procesów dzięki infografikom Krok po kroku. Ułatwia powtórzenie materiału do sprawdzianów dzięki Podsumowaniom w formie pytań i odpowiedzi i przekrojowym zadaniom do działów Sprawdź, czy potrafisz… Zapewnia systematyczne ćwiczenie kluczowych umiejętności – dołączony Zbiór zadań zawiera ponad 200 zadań do wszystkich działów z chemii ogólnej i nieorganicznej, uporządkowanych zgodnie z zasadą stopniowania trudności i podzielonych pod kątem zagadnień istotnych w nauce chemii. przejdź do sklepu To jest chemia 1 Karty pracy ucznia z kartami laboratoryjnymi dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Chemia ogólna i nieorganiczna. Zakres podstawowy Autorzy: Aleksandra Kwiek, Elżbieta Megiel Karty pracy ucznia z kartami laboratoryjnymi „To jest chemia” część 1. doskonale sprawdzą się podczas utrwalania wiadomości z lekcji oraz samodzielnego ćwiczenia umiejętności w domu. Zamieszczono w nich zadania do wszystkich tematów z podręcznika oraz Karty laboratoryjne, które wspierają sprawne opanowanie umiejętności opisu i prezentacji wyników wszystkich doświadczeń obowiązkowych. W publikacji znajdują się kody dostępu do filmów z doświadczeniami obowiązkowymi zamieszczonych na portalu Umożliwiają skuteczne opanowanie wiedzy z każdego tematu – proste zadania Na dobry początek oraz zadania ze wskazówkami wspierają uczniów w pokonywaniu trudności. Kształcą umiejętność rozwiązywania zadań dotyczących opisu, projektowania i prezentacji wyników doświadczeń dzięki Kartom laboratoryjnym. Umożliwiają obserwację doświadczeń dzięki kodom dostępu do filmów zamieszczonych na portalu Uczą projektowania i przeprowadzania doświadczeń dzięki doświadczeniom do samodzielnego wykonania - Niewielkie projekty, duże efekty. Rozwijają umiejętność rozwiązywaniu zadań obliczeniowych dzięki przykładom rozwiązanym krok po kroku i Wskazówkom matematycznym. Ułatwiają sprawdzenie wiedzy przed sprawdzianem dzięki Kartom powtórzeniowym z zadaniami przekrojowymi do każdego działu. przejdź do sklepu To jest chemia 2. Chemia organiczna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres podstawowy Nr dopuszczenia: 994/2/2020 Autorzy: Romuald Hassa, Aleksandra Mrzigod, Janusz Mrzigod Podręcznik „To jest chemia” część 2. obejmuje treści z chemii organicznej. Zastosowane w nim rozwiązania krok po kroku kształcą kluczowe umiejętności, a dołączony zbiór zadań umożliwia ich systematyczne ćwiczenie. Ułatwia zrozumienie nowych zagadnień dzięki przypomnieniu podstaw chemii na początku działu To było w szkole podstawowej! oraz metodzie na zapamiętanie pojęć lub opanowanie umiejętności Jest na to sposób! Rozwija umiejętność projektowania doświadczeń chemicznych, opisywania obserwacji i formułowania wniosków dzięki precyzyjnie opisanym eksperymentom z wyróżnionymi obserwacjami i wnioskiem. Kształci umiejętności obliczeniowe i stosowanie poprawnej nomenklatury związków organicznych dzięki przykładom z Planem rozwiązywania tłumaczącym krok po kroku sposoby rozwiązania zadań. Umożliwia zrozumienie złożonych procesów dzięki infografikom Krok po kroku. Ułatwia powtórzenie materiału do sprawdzianów dzięki Podsumowaniom w formie pytań i odpowiedzi i przekrojowym zadaniom do działów Sprawdź, czy potrafisz… Zapewnia systematyczne ćwiczenie kluczowych umiejętności – dołączony Zbiór zadań zawiera ponad 200 zadań do wszystkich działów z chemii organicznej, uporządkowanych zgodnie z zasadą stopniowania trudności i podzielonych pod kątem zagadnień istotnych w nauce chemii. przejdź do sklepu To jest chemia 2 Karty pracy ucznia z kartami laboratoryjnymi dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Chemia organiczna. Zakres podstawowy Autorzy: Aleksandra Kwiek Karty pracy ucznia z kartami laboratoryjnymi „To jest chemia” część 2. doskonale sprawdzą się podczas utrwalania wiadomości z lekcji oraz samodzielnego ćwiczenia umiejętności w domu. Zamieszczono w nich zadania do wszystkich tematów z podręcznika oraz Karty laboratoryjne, które wspierają sprawne opanowanie umiejętności opisu i prezentacji wyników wszystkich doświadczeń obowiązkowych. W publikacji znajdują się kody dostępu do filmów z doświadczeniami obowiązkowymi zamieszczonych na portalu Umożliwiają skuteczne opanowanie wiedzy z każdego tematu – proste zadania Na dobry początek oraz zadania ze wskazówkami wspierają uczniów w pokonywaniu trudności. Kształcą umiejętność rozwiązywania zadań dotyczących opisu, projektowania i prezentacji wyników doświadczeń i umożliwiają uczniom ich samodzielną obserwację. Uczą projektowania i przeprowadzania doświadczeń dzięki doświadczeniom do samodzielnego wykonania - Niewielkie projekty, duże efekty. Rozwijają umiejętność rozwiązywaniu zadań obliczeniowych dzięki przykładom rozwiązanym krok po kroku i Wskazówkom matematycznym. Ułatwiają sprawdzenie wiedzy przed sprawdzianem dzięki Kartom powtórzeniowym z zadaniami przekrojowymi do każdego działu. przejdź do sklepu Zakres rozszerzony Część 1 Część 2 To jest chemia 1 Chemia ogólna i nieorganiczna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony Nr dopuszczenia: 991/1/2019 Autorzy: Maria Litwin, Szarota Styka-Wlazło, Joanna Szymońska Podręcznik „To jest chemia” część 1. obejmuje treści z chemii ogólnej i nieorganicznej. Skutecznie kształci umiejętności sprawdzane na egzaminie maturalnym. Rozwija umiejętność projektowania doświadczeń chemicznych, zapisywania obserwacji i formułowania wniosków dzięki precyzyjnie opisanym eksperymentom z wyróżnionymi obserwacjami i wnioskiem. Ułatwia zdobycie umiejętności zarówno obliczeniowych, jak i problemowych dzięki przykładom z Planem rozwiązywania tłumaczącym krok po kroku sposoby rozwiązywania zadań. Pozwala zrozumieć złożone procesy dzięki infografikom Krok po kroku. Uczy dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, analizowania i wnioskowania na podstawie Map pojęć i Ciągów przemian chemicznych. Kształci umiejętności sprawdzane na egzaminie – blok powtórzeniowo-ćwiczeniowy Wiesz, umiesz, zdasz na końcu każdego działu z Podsumowaniem najważniejszych wiadomości, wyjaśnieniem krok po kroku sposobów rozwiązywania zadań typu maturalnego Sposób na zadania oraz z zadaniami przekrojowymi typu maturalnego Trening – rozwiąż zadania. Rozwija zainteresowanie uczniów przedmiotem dzięki wiadomościom nadobowiązkowym Odkrycia, które zmieniły świat. przejdź do sklepu To jest chemia 1 Maturalne karty pracy z kartami laboratoryjnymi dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Chemia ogólna i nieorganiczna. Zakres rozszerzony Autorzy: Karol Dudek-Różycki, Elżbieta Megiel, Michał Płotek, Grażyna Świderska, Tomasz Wichur Maturalne karty pracy z kartami laboratoryjnymi „To jest chemia” część 1. ułatwiają systematyczne przygotowania do matury. Zamieszczono w nich zadania typu maturalnego do wszystkich działów podręcznika opracowane zgodnie z wymaganiami podstawy programowej dla szkół ponadpodstawowych. W publikacji znajdują się kody dostępu do filmów ze wszystkimi doświadczeniami obowiązkowymi zamieszczonych na portalu Umożliwiają skuteczne utrwalenie wiadomości z chemii ogólnej i nieorganicznej oraz systematyczne sprawdzanie opanowania umiejętności dzięki zadaniom uporządkowanym zgodnie z zasadą stopniowania trudności. Kształcą umiejętność rozwiązywania zadań dotyczących opisu, projektowania i prezentacji wyników doświadczeń dzięki Kartom laboratoryjnym i dostępowi do filmów z doświadczeniami chemicznymi na portalu Uczą analizy poleceń i właściwego rozumienia czasowników operacyjnych użytych w zadaniach maturalnych - Jak rozumieć polecenia? Ułatwiają osiągnięcie biegłości w rozwiązywaniu zadań obliczeniowych dzięki przykładom rozwiązanym krok po kroku i Wskazówkom matematycznym. Oswajają uczniów z typami zadań maturalnych i formą egzaminu już od klasy 1. dzięki zadaniom CKE z arkuszy maturalnych To było na maturze! do każdego działu. przejdź do sklepu To jest chemia 2 Chemia organiczna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony Nr dopuszczenia: 991/2/2020 Autorzy: Maria Litwin, Szarota Styka-Wlazło, Joanna Szymońska Podręcznik „To jest chemia” część 2. obejmuje treści z chemii organicznej. Skutecznie kształci umiejętności sprawdzane na egzaminie maturalnym. Rozwija umiejętność projektowania doświadczeń chemicznych, zapisywania obserwacji i formułowania wniosków dzięki precyzyjnie opisanym eksperymentom z wyróżnionymi obserwacjami i wnioskiem. Ułatwia zdobycie umiejętności zarówno obliczeniowych, jak i problemowych dzięki przykładom z Planem rozwiązywania tłumaczącym krok po kroku sposoby rozwiązywania zadań. Pozwala zrozumieć złożone procesy dzięki infografikom Krok po kroku. Uczy dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, analizowania i wnioskowania na podstawie Map pojęć i Ciągów przemian chemicznych. Kształci umiejętności sprawdzane na egzaminie – blok powtórzeniowo-ćwiczeniowy Wiesz, umiesz, zdasz na końcu każdego działu z Podsumowaniem najważniejszych wiadomości, wyjaśnieniem krok po kroku sposobów rozwiązywania zadań typu maturalnego Sposób na zadania oraz z zadaniami przekrojowymi typu maturalnego Trening – rozwiąż zadania. Rozwija zainteresowanie uczniów przedmiotem dzięki wiadomościom nadobowiązkowym Odkrycia, które zmieniły świat. przejdź do sklepu To jest chemia 2 Maturalne karty pracy z kartami laboratoryjnymi dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Chemia organiczna. Zakres rozszerzony Autorzy: Karol Dudek-Różycki, Elżbieta Megiel, Michał Płotek, Grażyna Świderska, Tomasz Wichur Maturalne karty pracy z kartami laboratoryjnymi „To jest chemia” część 2. ułatwiają systematyczne przygotowania do matury. Zamieszczono w nich zadania typu maturalnego do wszystkich działów podręcznika opracowane zgodnie z wymaganiami podstawy programowej dla szkół ponadpodstawowych. W publikacji znajdują się kody dostępu do filmów ze wszystkimi doświadczeniami obowiązkowymi zamieszczonych na portalu Umożliwiają skuteczne utrwalenie wiadomości z chemii organicznej oraz systematyczne sprawdzanie opanowania umiejętności dzięki zadaniom uporządkowanym zgodnie z zasadą stopniowania trudności. Kształcą umiejętność rozwiązywania zadań dotyczących opisu, projektowania i prezentacji wyników doświadczeń dzięki Kartom laboratoryjnym. Uczą analizy poleceń i właściwego rozumienia czasowników operacyjnych użytych w zadaniach maturalnych - Jak rozumieć polecenia? Ułatwiają osiągnięcie biegłości w rozwiązywaniu zadań obliczeniowych dzięki przykładom rozwiązanym krok po kroku i Wskazówkom matematycznym. Oswajają uczniów z typami zadań maturalnych i formą egzaminu dzięki zadaniom CKE z arkuszy maturalnych To było na maturze! do każdego działu. przejdź do sklepu Dla nauczyciela Nowoczesne, proste w obsłudze aplikacje wspierają nauczycieli zarówno w czasie przygotowań do lekcji, jak i w trakcie ich prowadzenia. Atrakcyjne materiały prezentacyjne skracają czas potrzebny na przygotowanie do zajęć i ułatwiają zainteresowanie uczniów przedmiotem. Portal Zaloguj się i korzystaj z wartościowych i rzetelnie opracowanych materiałów dydaktycznych. Na portalu nie tylko łatwo wyszukasz potrzebne pomoce, ale także stworzysz własne zestawy z dostępnych materiałów i znajdziesz aktualne informacje o nadchodzących inicjatywach edukacyjnych. W serii To jest chemia do zakresów podstawowego i rozszerzonego jest dostępnych wiele materiałów podzielonych na: dokumentację nauczyciela, program nauczania, plany wynikowe, rozkłady materiału, prowadzenie lekcji, scenariusze lekcji, notatki z lekcji, karty pracy, sprawdzanie wiedzy, kartkówki, sprawdziany, materiały prezentacyjne, Multiteka, ponad 100 filmów z doświadczeniami chemicznymi. przejdź do portalu Zaloguj się i korzystaj z generatora, który pozwala na systematyczną kontrolę postępów uczniów i skraca czas potrzebny na przygotowanie materiałów służących do oceny poziomu wiedzy i umiejętności uczniów. Wybór zadań do testu, kartkówki czy karty pracy ułatwią filtry w Bazie zadań i informacja o szacowanym czasie rozwiązywania zadania. Ponad 1400 zadań sprawdzających wiedzę z tematów i działów części 1. i 2. podręczników To jest chemia do zakresów podstawowego i rozszerzonego umożliwia przygotowanie testów, kartkówek i sprawdzianów w wersjach dla wielu grup. Teraz dzięki nowej funkcji łatwiej i szybciej stworzysz własne zadania zamknięte jednokrotnego i wielokrotnego wyboru oraz prawda‐fałsz i dodasz je do Bazy zadań. przejdź do portalu Multiteka Aplikacja offline z atrakcyjnymi multimediami, które nie tylko doskonale tłumaczą ważne i trudne zagadnienia, ale i wspierają proces zapamiętywania nowych treści. W Multitece z serii To jest chemia do zakresów podstawowego i rozszerzonego znajdują się: 204 animacje, 293 filmy, 110 symulacji, 107 plansz cyfrowych, 31 prezentacji. pobierz Aplikacja, która świetnie sprawdza się na lekcjach, a ze względu na atrakcyjną multimedialną formę jest też chętnie wykorzystywana przez uczniów. Ułatwia kształcenie umiejętności korzystania z układu okresowego pierwiastków chemicznych. Jest wygodna do stosowania w codziennej pracy i przyciąga uwagę uczniów. zobacz Dlaczego warto wybrać serię To jest chemia? Seria To jest chemia krok po kroku tłumaczy trudne zagadnienia i wspiera w przygotowaniu do matury. Multimedialna obudowa dydaktyczna pomaga w tłumaczeniu trudnych treści, a Generator testów pozwala szybko tworzyć sprawdziany. Spójna koncepcja nauczania chemii Podobna kolejność zagadnień realizowanych w podręcznikach, zastosowanie takich samych rozwiązań dydaktycznych i graficznych oraz wspólne elementy obudowy dydaktycznej skracają czas potrzebny na poznanie całej oferty. Rozwiązania dopasowane do wieku i percepcji uczniów Uczniowie zainteresowani przedmiotem mają większą motywację do nauki, dlatego tak ważne są atrakcyjna forma przekazu treści i wskazówki dotyczące technik skutecznego uczenia się. Czytaj więcej Metoda umożliwiająca sprawne omówienie trudnych treści Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia nie oznacza wybiórczego realizowania treści nauczania, lecz przekazywanie ich w taki sposób, aby mogły zostać dobrze zrozumiane. Czytaj więcej Przygotowanie do matury już od 1 klasy Najważniejszym elementem przygotowań powinno być wybranie takiej metody kształcenia, która pozwoli oswoić uczniów z jak największą liczbą zadań typu maturalnego. Czytaj więcej Artykuły Webinaria Edukacja na czasie. Uczeń Cykl szkoleń eksperckich i artykułów przygotowanych we współpracy z Uniwersytetem SWPS. dowiedz się więcej Edukacja na czasie. Nauczyciel Cykl szkoleń eksperckich i artykułów przygotowanych we współpracy z Uniwersytetem SWPS. dowiedz się więcej Jak pomóc uczniom nadrobić braki powstałe podczas nauki zdalnej? Zdaniem nauczycieli szkół średnich zarówno w zakresie podstawowym, jak i rozszerzonym najwięcej problemów podczas nauki zdalnej sprawiają umiejętności: tłumaczenie przebiegu doświadczeń i realizacja ich opisu – obserwacje, formułowanie wniosku i zapisywanie równań reakcji chemicznych, kształcenie umiejętności obliczeniowych – uczniowie mają kłopot z obliczeniami dotyczącymi roztworów, mieszanin czy pH. Pobierz i wykorzystaj kart pracy i testy, sprawdzaj poziom opanowania umiejętności. dowiedz się więcej Zobacz także Czerwiec 2022maturaCKEMatura chemia 2022 czerwiec Maj 2022maturaCKEMatura chemia 2022 Matura 2008-2023informatoryCKEInformator maturalny chemia Matura od 2023przykładowy arkuszCKEPrzykładowy arkusz 2023 Czerwiec 2021maturaCKEMatura chemia 2021 czerwiec Maj 2021maturaCKEMatura chemia 2021 Marzec 2021matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2021 Listopad 2020matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2020 Lipiec 2020maturaCKEMatura chemia 2020 lipiec Czerwiec 2020maturaCKEMatura chemia 2020 czerwiec Kwiecień 2020matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2020 Listopad 2019matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2019 Czerwiec 2019maturaCKEMatura chemia 2019 czerwiec Maj 2019maturaCKEMatura chemia 2019 Styczeń 2019matura próbnaNowa EraMatura próbna Nowa Era chemia 2019 Listopad 2018matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2018 Czerwiec 2018maturaCKEMatura chemia 2018 czerwiec Maj 2018maturaCKEMatura chemia 2018 Styczeń 2018matura próbnaNowa EraMatura próbna Nowa Era chemia 2018 Listopad 2017matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2017 Czerwiec 2017maturaCKEMatura chemia 2017 czerwiec Maj 2017maturaCKEMatura chemia 2017 Maj 2017matura staraCKEMatura stara chemia 2017 Styczeń 2017matura próbnaNowa EraMatura próbna Nowa Era chemia 2017 Listopad 2016matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2016 Czerwiec 2016maturaCKEMatura chemia 2016 czerwiec Maj 2016maturaCKEMatura chemia 2016 Maj 2016matura staraCKEMatura stara chemia 2016 Styczeń 2016matura próbnaNowa EraMatura próbna Nowa Era chemia 2016 Listopad 2015matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2015 Czerwiec 2015maturaCKEMatura chemia 2015 czerwiec Maj 2015maturaCKEMatura chemia 2015 Maj 2015matura staraCKEMatura stara chemia 2015 Kwiecień 2015matura próbnaChemia dla maturzystyMatura próbna chemia 2015 Styczeń 2015matura próbnaNowa EraMatura próbna Nowa Era chemia 2015 Grudzień 2014matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2014 Listopad 2014matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2014 Matura od 2015przykładowy arkuszCKEPrzykładowy arkusz 2015 Maj 2014maturaCKEMatura chemia 2014 Maj 2014matura próbnaChemia dla maturzystyMatura próbna chemia 2014 Styczeń 2014matura próbnaChemia dla maturzystyMatura próbna chemia 2014 Listopad 2013matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2013 Maj 2013maturaCKEMatura chemia 2013 Marzec 2013matura próbnaCKU TODMiDNMatura próbna chemia 2013 Styczeń 2013matura próbnaChemia dla maturzystyMatura próbna chemia 2013 Listopad 2012matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2012 Czerwiec 2012maturaCKEMatura chemia 2012 czerwiec Maj 2012maturaCKEMatura chemia 2012 Luty 2012matura próbnaCKU TODMiDNMatura próbna chemia 2012 Listopad 2011matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2011 Sierpień 2011matura poprawkowaCKEMatura poprawkowa chemia 2011 Czerwiec 2011egzamin wstępny na studiaAkademia MedycznaEgzamin wstępny na studia medyczne chemia 2011 Czerwiec 2011maturaCKEMatura chemia 2011 czerwiec Maj 2011maturaCKEMatura chemia 2011 Marzec 2011matura próbnaCKU TODMiDNMatura próbna chemia 2011 Luty 2011matura próbnaCKU TODMiDNMatura próbna chemia 2011 Listopad 2010matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2010 Sierpień 2010matura poprawkowaCKEMatura poprawkowa chemia 2010 Czerwiec 2010egzamin wstępny na studiaAkademia MedycznaEgzamin wstępny na studia medyczne chemia 2010 Maj 2010maturaCKEMatura chemia 2010 Luty 2010matura próbnaCKU TODMiDNMatura próbna chemia 2010 Styczeń 2010matura próbnaOKE PoznańMatura próbna chemia 2010 Listopad 2009matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2009 Czerwiec 2009egzamin wstępny na studiaAkademia MedycznaEgzamin wstępny na studia medyczne chemia 2009 Maj 2009maturaCKEMatura chemia 2009 Styczeń 2009matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2009 Listopad 2008matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2008 Czerwiec 2008egzamin wstępny na studiaAkademia MedycznaEgzamin wstępny na studia medyczne chemia 2008 Maj 2008maturaCKEMatura chemia 2008 Marzec 2008matura próbnaOKE JaworznoMatura próbna chemia 2008 Styczeń 2008materiał diagnostycznyOKE PoznańMatura próbna chemia 2008 Listopad 2007matura próbnaOperonMatura próbna Operon chemia 2007 Czerwiec 2007egzamin wstępny na studiaAkademia MedycznaEgzamin wstępny na studia medyczne chemia 2007 Maj 2007maturaCKEMatura chemia 2007 Listopad 2006matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2006 Czerwiec 2006egzamin wstępny na studiaAkademia MedycznaEgzamin wstępny na studia medyczne chemia 2006 Maj 2006maturaCKEMatura chemia 2006 Styczeń 2006matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2006 Grudzień 2005matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2005 Maj 2005maturaCKEMatura chemia 2005 Styczeń 2005matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2005 Grudzień 2004matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2004 Styczeń 2003matura próbnaCKEMatura próbna chemia 2003 Maj 2002maturaCKEMatura chemia 2002 Maj 2002matura staraPodkarpacki Kurator OświatyMatura stara chemia 2002 Marzec 2002matura próbnaOKE KrakówMatura próbna stara chemia 2002 Maj 2001maturaRegionalna Komisja EgzaminacyjnaMatura chemia 2001 Wstęp Podstawa programowa z chemii dla liceum ogólnokształcącego i technikum obowiązuje uczniów, którzy ukończyli ośmioklasową szkołę podstawową. Określa ona zakres wiadomości i umiejętności, które powinien opanować uczeń na danym etapie edukacyjnym. Ramowy plan nauczania na tym etapie edukacyjnym umożliwia nauczanie chemii w zakresie podstawowym albo rozszerzonym. Wiadomości i umiejętności zdobywane przez uczniów różnią się w obu zakresach. Zakres rozszerzony dedykowany jest uczniom planującym podjąć studia na kierunkach przyrodniczych, na których wymagana jest znajomość chemii w stopniu wyższym, jak np. chemia, medycyna, farmacja, biotechnologia lub pokrewne kierunki studiów. Podstawy programowe chemii w zakresie podstawowym i rozszerzonym zostały przygotowane w formie wymagań opisujących oczekiwane osiągnięcia ucznia, a użyte w opisie czasowniki operacyjne umożliwiają ich jednoznaczną interpretację. Spiralny układ treści kształcenia pozwala na płynne łączenie ze sobą nowych treści z treściami znanymi uczniom z poprzedniego etapu edukacyjnego. Na tym etapie szczególnie ważne jest rozwijanie umiejętności naukowego myślenia, w tym dostrzegania związków i zależności przyczynowo-skutkowych, analizowania, uogólniania i wnioskowania. W związku z tym, że chemia jest przedmiotem eksperymentalnym, duży nacisk położony jest na umiejętności związane z projektowaniem i przeprowadzaniem doświadczeń chemicznych. Interpretacja wyników doświadczenia i formułowanie wniosków na podstawie przeprowadzonych obserwacji ma służyć wykorzystaniu zdobytej wiedzy do identyfikowania i rozwiązywania problemów. Opanowanie przez uczniów zawartych w podstawie programowej wymagań szczegółowych zapewni im zdobycie wszystkich potrzebnych w dzisiejszym świecie kompetencji kluczowych, które wykorzystają w dalszej edukacji. Zakres podstawowy Cele kształcenia – wymagania ogólne Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń: pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych; ocenia wiarygodność uzyskanych danych; konstruuje wykresy, tabele i schematy na podstawie dostępnych informacji. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń: opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych; wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne; reaguje w przypadku wystąpienia zagrożenia dla środowiska; wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną; wykorzystuje wiedzę i dostępne informacje do rozwiązywania problemów chemicznych z zastosowaniem podstaw metody naukowej; stosuje poprawną terminologię; wykonuje obliczenia dotyczące praw chemicznych. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń: bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia; stawia hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji; przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Treści nauczania – wymagania szczegółowe Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń: stosuje pojęcie mola i liczby Avogadra; odczytuje w układzie okresowym masy atomowe pierwiastków i na ich podstawie oblicza masę molową związków chemicznych (nieorganicznych i organicznych) o podanych wzorach lub nazwach; dokonuje interpretacji jakościowej i ilościowej równania reakcji w ujęciu molowym, masowym i objętościowym (dla gazów); ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu (wyrażonego np. w procentach masowych) i masy molowej; wykonuje obliczenia dotyczące: liczby moli oraz mas substratów i produktów (stechiometria wzorów i równań chemicznych), objętości gazów w warunkach normalnych, po zmieszaniu substratów w stosunku stechiometrycznym. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń: stosuje pojęcia: powłoka, podpowłoka; pisze konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=20 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając przynależność elektronów do podpowłok (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone); określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń: określa rodzaj wiązania (jonowe, kowalencyjne (atomowe) niespolaryzowane, kowalencyjne (atomowe) spolaryzowane, donorowo-akceptorowe (koordynacyjne)) na podstawie elektroujemności oraz liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków; ilustruje graficznie oraz opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych i jonowych; pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych; określa typ wiązania (σ i π) w cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych; opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, metaliczne), oddziaływań międzycząsteczkowych (siły van der Waalsa, wiązania wodorowe) na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych; wskazuje te cząsteczki i fragmenty cząsteczek, które są polarne, oraz te, które są niepolarne; wnioskuje o rodzaju wiązania na podstawie obserwowanych właściwości substancji; porównuje właściwości fizyczne substancji tworzących kryształy jonowe, kowalencyjne, molekularne oraz metaliczne; wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków; na podstawie znajomości budowy diamentu, grafitu, grafenu i fullerenów tłumaczy ich właściwości i zastosowania. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń: definiuje szybkość reakcji (jako zmianę stężenia reagenta w czasie); przewiduje wpływ: stężenia (ciśnienia) substratów, obecności katalizatora, stopnia rozdrobnienia substratów i temperatury na szybkość reakcji; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; stosuje pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, energia aktywacji do opisu efektów energetycznych przemian; zaznacza wartość energii aktywacji na schemacie ilustrującym zmiany energii w reakcji egzo- i endoenergetycznej; porównuje wartość energii aktywacji przebiegającej z udziałem i bez udziału katalizatora; opisuje różnice między układem otwartym, zamkniętym i izolowanym; stosuje pojęcie entalpii; interpretuje zapis ΔH 0; określa efekt energetyczny reakcji chemicznej na podstawie wartości entalpii. Roztwory. Uczeń: rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin; wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i molowe oraz rozpuszczalność; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymać roztwór o zadanym stężeniu procentowym lub molowym; opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki ( ekstrakcja, chromatografia); projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające rozdzielić mieszaninę niejednorodną (ciał stałych w cieczach) na składniki. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń: pisze równania dysocjacji elektrolitycznej związków nieorganicznych i organicznych z uwzględnieniem dysocjacji stopniowej; stosuje termin stopień dysocjacji dla ilościowego opisu zjawiska dysocjacji elektrolitycznej; interpretuje wartości pH w ujęciu jakościowym i ilościowym (np. związek między wartością pH a stężeniem jonów wodorowych); uzasadnia przyczynę kwasowego odczynu wodnych roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) i amoniaku oraz odczynu niektórych wodnych roztworów soli; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze równania reakcji: zobojętniania, wytrącania osadów i wybranych soli z wodą w formie jonowej pełnej i skróconej. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń: na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów); na podstawie wzoru sumarycznego związku nieorganicznego pisze jego nazwę, na podstawie nazwy pisze jego wzór sumaryczny; pisze równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30 (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli, np. CaCO3, i wodorotlenków, np. Cu(OH)2); opisuje typowe właściwości chemiczne tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 20, w tym zachowanie wobec wody, kwasów i zasad; pisze odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej; klasyfikuje tlenki pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 20 ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, amfoteryczny i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym tlenku na podstawie wyników doświadczenia; klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad; projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji; klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny (zasadowy, amfoteryczny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorotlenku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorotlenków; opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji; klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające; przewiduje przebieg reakcji soli z mocnymi kwasami (wypieranie kwasów słabszych, nietrwałych, lotnych) oraz soli z zasadami; pisze odpowiednie równania reakcji. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń: stosuje pojęcia: utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja; wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i redukcji w podanej reakcji; oblicza stopnie utlenienia pierwiastków w jonie i cząsteczce związku nieorganicznego i organicznego; stosuje zasady bilansu elektronowego – dobiera współczynniki stechiometryczne w schematach reakcji utleniania-redukcji (w formie cząsteczkowej); przewiduje przebieg reakcji utleniania-redukcji związków organicznych. Elektrochemia. Uczeń: stosuje pojęcia: półogniwo, anoda, katoda, ogniwo galwaniczne, klucz elektrolityczny, potencjał standardowy półogniwa, szereg elektrochemiczny, SEM; pisze oraz rysuje schemat ogniwa odwracalnego i nieodwracalnego; pisze równania reakcji zachodzących na elektrodach (na katodzie i anodzie) ogniwa galwanicznego o danym schemacie; oblicza SEM ogniwa galwanicznego na podstawie standardowych potencjałów półogniw, z których jest ono zbudowane; opisuje budowę, działanie i zastosowanie współczesnych źródeł prądu stałego (np. akumulator, bateria, ogniwo paliwowe); wyjaśnia przebieg korozji elektrochemicznej stali i żeliwa, pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje sposoby ochrony metali przed korozją elektrochemiczną. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń: opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach; opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego; opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu; wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu; tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice; pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), przewiduje i opisuje słownie przebieg reakcji rozcieńczonych i stężonych roztworów kwasów: azotowego(V) i siarkowego(VI) z Al, Fe, Cu, Ag; pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym między innymi równania reakcji: wodoru z niemetalami (Cl2, O2, N2, S), chloru, siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu). Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń: bada i opisuje właściwości tlenku krzemu(IV); wymienia odmiany tlenku krzemu(IV) występujące w przyrodzie i wskazuje na ich zastosowania; opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania; opisuje rodzaje skał wapiennych (wapień, marmur, kreda), ich właściwości i zastosowania; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem będzie odróżnienie skał wapiennych wśród innych skał i minerałów; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje mechanizm zjawiska krasowego i usuwania twardości przemijającej wody; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze wzory hydratów i soli bezwodnych (CaSO4, (CaSO4)2·H2O i CaSO4·2H2O); podaje ich nazwy mineralogiczne; opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania doświadczalnie; wymienia zastosowania skał gipsowych; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej; pisze odpowiednie równanie reakcji; podaje przykłady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzebę ich stosowania. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń: wyjaśnia i stosuje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych; na podstawie wzoru sumarycznego, półstrukturalnego (grupowego), opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: węglowodorów (nasyconych, nienasyconych, aromatycznych), związków jednofunkcyjnych (fluorowcopochodnych, alkoholi i fenoli, aldehydów i ketonów, kwasów karboksylowych, estrów, amin, amidów), związków wielofunkcyjnych (hydroksykwasów, aminokwasów, peptydów, białek, cukrów); stosuje pojęcia: homolog, szereg homologiczny, wzór ogólny, izomeria konstytucyjna (szkieletowa, położenia, grup funkcyjnych); rozpoznaje i klasyfikuje izomery; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerów konstytucyjnych o podanym wzorze sumarycznym; wśród podanych wzorów węglowodorów i ich pochodnych wskazuje izomery konstytucyjne; przedstawia tendencje zmian właściwości fizycznych (np. temperatura topnienia, temperatura wrzenia, rozpuszczalność w wodzie) w szeregach homologicznych; wyjaśnia wpływ budowy cząsteczek (kształtu łańcucha węglowego oraz obecności podstawnika lub grupy funkcyjnej) na właściwości związków organicznych; klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja). Węglowodory. Uczeń: podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów aromatycznych: benzenu, toluenu, ksylenów) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; opisuje właściwości chemiczne alkanów na przykładzie reakcji: spalania, substytucji (podstawiania) atomu (lub atomów) wodoru przez atom (lub atomy) chloru przy udziale światła; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje właściwości chemiczne alkenów na przykładzie reakcji: spalania, addycji (przyłączania): H2, Cl2, HCl, H2O; polimeryzacji; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje właściwości chemiczne alkinów na przykładzie reakcji: spalania, addycji (przyłączenia): H2, Cl2, HCl, H2O, trimeryzacji etynu; pisze odpowiednie równania reakcji; ustala wzór monomeru, z którego został otrzymany polimer o podanej strukturze; rysuje wzór polimeru powstającego z monomeru o podanym wzorze lub nazwie; pisze odpowiednie równania reakcji; klasyfikuje tworzywa sztuczne w zależności od ich właściwości (termoplasty i duroplasty); wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku spalania się np. PVC; opisuje budowę cząsteczki benzenu z uwzględnieniem delokalizacji elektronów; wyjaśnia, dlaczego benzen, w przeciwieństwie do alkenów i alkinów, nie odbarwia wody bromowej ani wodnego roztworu manganianu(VII) potasu; opisuje przebieg destylacji ropy naftowej i pirolizy węgla kamiennego; wymienia nazwy produktów tych procesów i ich zastosowania; wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej (LO) i podaje sposoby zwiększania LO benzyny; tłumaczy, na czym polega kraking oraz reforming i uzasadnia konieczność prowadzenia tych procesów w przemyśle. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń: na podstawie wzoru lub opisu klasyfikuje substancje do alkoholi lub fenoli; na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (grupowego) podaje nazwy systematyczne alkoholi i fenoli; na podstawie nazwy systematycznej rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe); opisuje właściwości chemiczne alkoholi na przykładzie reakcji: spalania, reakcji z HCl, zachowania wobec sodu, utlenienia do związków karbonylowych, eliminacji wody, reakcji z kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji; porównuje właściwości fizyczne i chemiczne alkoholi mono- i polihydroksylowych (etanolu (alkoholu etylowego), etano-1,2-diolu (glikolu etylenowego) i propano-1,2,3-triolu (glicerolu)); odróżnia alkohol monohydroksylowy od alkoholu polihydroksylowego; na podstawie obserwacji wyników doświadczenia klasyfikuje alkohol do mono- lub polihydroksylowych; opisuje właściwości chemiczne fenolu (benzenolu, hydroksybenzenu) na podstawie reakcji z: sodem, wodorotlenkiem sodu, kwasem azotowym(V); formułuje wniosek dotyczący kwasowego charakteru fenolu; pisze odpowiednie równania reakcji; na podstawie wyników doświadczenia klasyfikuje substancję do alkoholi lub fenoli; porównuje metody otrzymywania, właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania alkoholi i fenoli. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń: opisuje podobieństwa i różnice w budowie cząsteczek aldehydów i ketonów (obecność grupy karbonylowej: aldehydowej lub ketonowej); na podstawie wzoru lub opisu klasyfikuje substancję do aldehydów lub ketonów; na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (grupowego) podaje nazwy systematyczne aldehydów i ketonów; na podstawie nazwy systematycznej rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe); pisze równania reakcji utleniania metanolu, etanolu, propan-1-olu, propan-2- -olu; na podstawie wyników doświadczenia klasyfikuje substancję do aldehydów lub ketonów; pisze odpowiednie równania reakcji aldehydu z odczynnikiem Tollensa i odczynnikiem Trommera; porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów. Kwasy karboksylowe. Uczeń: wskazuje grupę karboksylową i resztę kwasową we wzorach kwasów karboksylowych (alifatycznych i aromatycznych); na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (grupowego) podaje nazwy systematyczne (lub zwyczajowe) kwasów karboksylowych; na podstawie nazwy systematycznej (lub zwyczajowej) rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe); pisze równania reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych (np. z alkoholi lub z aldehydów); pisze równania dysocjacji elektrolitycznej rozpuszczalnych w wodzie kwasów karboksylowych i nazywa powstające w tych reakcjach jony; opisuje właściwości chemiczne kwasów karboksylowych na podstawie reakcji tworzenia: soli, estrów; pisze odpowiednie równania reakcji; przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymywać sole kwasów karboksylowych (w reakcjach kwasów z: metalami, tlenkami metali, wodorotlenkami metali i solami kwasów o mniejszej mocy); opisuje wpływ długości łańcucha węglowego na moc kwasów karboksylowych; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że dany kwas organiczny jest kwasem słabszym np. od kwasu siarkowego(VI) i mocniejszym np. od kwasu węglowego; na podstawie wyników doświadczenia porównuje moc kwasów; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych; wyjaśnia przyczynę zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych soli, np. octanu sodu i mydła; pisze odpowiednie równania reakcji; wymienia zastosowania kwasów karboksylowych; opisuje budowę oraz występowanie i zastosowania hydroksykwasów (np. kwasu mlekowego i salicylowego). Estry i tłuszcze. Uczeń: opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego; tworzy nazwy prostych estrów kwasów karboksylowych; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) estrów na podstawie ich nazwy; projektuje i przeprowadza reakcje estryfikacji; pisze równania reakcji alkoholi z kwasami karboksylowymi; wskazuje funkcję stężonego H2SO4; opisuje właściwości fizyczne estrów; wyjaśnia i porównuje przebieg hydrolizy estrów (np. octanu etylu) w środowisku kwasowym (reakcja z wodą w obecności kwasu siarkowego(VI)) oraz w środowisku zasadowym (reakcja z wodorotlenkiem sodu); pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) oraz ich właściwości fizyczne i zastosowania; opisuje przebieg procesu utwardzania tłuszczów ciekłych; pisze odpowiednie równanie reakcji; opisuje proces zmydlania tłuszczów; pisze odpowiednie równania reakcji; wyjaśnia, w jaki sposób z glicerydów otrzymuje się kwasy tłuszczowe lub mydła; pisze odpowiednie równania reakcji; wyjaśnia, na czym polega proces usuwania brudu i bada wpływ twardości wody na powstawanie związków trudno rozpuszczalnych; zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe we wzorach cząsteczek substancji powierzchniowo czynnych; wymienia zastosowania estrów. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń: opisuje budowę i klasyfikacje amin; porównuje budowę amoniaku i amin; rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i metyloaminy; wskazuje na różnice i podobieństwa w budowie metyloaminy i fenyloaminy (aniliny); porównuje i wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze równania reakcji metyloaminy z wodą i z kwasem solnym; pisze równanie reakcji fenyloaminy (aniliny) z kwasem solnym; pisze wzór ogólny α-aminokwasów, w postaci RCH(NH2)COOH; opisuje właściwości kwasowo-zasadowe aminokwasów oraz mechanizm powstawania jonów obojnaczych; pisze równania reakcji kondensacji dwóch cząsteczek aminokwasów (o podanych wzorach) i wskazuje wiązanie peptydowe w otrzymanym produkcie; tworzy wzory dipeptydów, powstających z podanych aminokwasów; opisuje przebieg hydrolizy peptydów, rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) aminokwasów powstających w procesie hydrolizy peptydu o danej strukturze. Białka. Uczeń: opisuje budowę białek (jako polimerów kondensacyjnych aminokwasów); opisuje strukturę drugorzędową białek (α- i β-) oraz wykazuje znaczenie wiązań wodorowych dla ich stabilizacji; tłumaczy znaczenie trzeciorzędowej struktury białek i wyjaśnia stabilizację tej struktury przez grupy R-, zawarte w resztach aminokwasów (wiązania jonowe, mostki disiarczkowe, wiązania wodorowe i oddziaływania van der Waalsa); wyjaśnia przyczynę denaturacji białek wywołanej oddziaływaniem na nie soli metali ciężkich i wysokiej temperatury; wymienia czynniki wywołujące wysalanie białek i wyjaśnia ten proces; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające na identyfikację białek (reakcja biuretowa i reakcja ksantoproteinowa). Cukry. Uczeń: dokonuje podziału cukrów na proste i złożone, klasyfikuje cukry proste ze względu na liczbę atomów węgla w cząsteczce i grupę funkcyjną; wskazuje na pochodzenie cukrów prostych, zawartych np. w owocach (fotosynteza); zapisuje wzory łańcuchowe w projekcji Fischera glukozy i fruktozy; wykazuje, że cukry proste należą do polihydroksyaldehydów lub polihydroksyketonów; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik potwierdzi właściwości redukujące glukozy; opisuje właściwości glukozy i fruktozy; wskazuje na ich podobieństwa i różnice; wskazuje wiązanie O-glikozydowe w cząsteczkach: sacharozy i maltozy; wyjaśnia, dlaczego maltoza ma właściwości redukujące, a sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające przekształcić sacharozę w cukry proste; porównuje budowę cząsteczek i właściwości skrobi i celulozy; pisze uproszczone równanie hydrolizy polisacharydów (skrobi i celulozy). Chemia wokół nas. Uczeń: klasyfikuje włókna na: celulozowe, białkowe, sztuczne i syntetyczne; wskazuje ich zastosowania; opisuje wady i zalety; uzasadnia potrzebę stosowania tych włókien; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające zidentyfikować włókna celulozowe, białkowe, sztuczne i syntetyczne; opisuje tworzenie się emulsji, ich zastosowania; analizuje skład kosmetyków (np. na podstawie etykiety kremu, balsamu, pasty do zębów itd.) i wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat ich działania; wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu), np. aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego); wyszukuje informacje na temat działania składników popularnych leków (np. węgla aktywowanego, aspiryny, środków neutralizujących nadmiar kwasu w żołądku); wyszukuje informacje na temat składników zawartych w kawie, herbacie, mleku, wodzie mineralnej, napojach typu cola w aspekcie ich działania na organizm ludzki; opisuje procesy fermentacyjne zachodzące podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów, serów; pisze równania reakcji fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej; wyjaśnia przyczyny psucia się żywności i proponuje sposoby zapobiegania temu procesowi; przedstawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywności, w tym konserwantów; wskazuje na charakter chemiczny składników środków do mycia szkła, przetykania rur, czyszczenia metali i biżuterii w aspekcie zastosowań tych produktów; wyjaśnia, na czym polega proces usuwania zanieczyszczeń za pomocą tych środków oraz opisuje zasady bezpiecznego ich stosowania; podaje przykłady opakowań (celulozowych, szklanych, metalowych, z tworzyw sztucznych) stosowanych w życiu codziennym; opisuje ich wady i zalety; uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów pochodzących z różnych opakowań. Elementy ochrony środowiska. Uczeń: tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby w uprawie roślin i ochronie środowiska; opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin; planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby; wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania; proponuje sposoby ochrony środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem i degradacją zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju; wskazuje potrzebę rozwoju gałęzi przemysłu chemicznego (leki, źródła energii, materiały); wskazuje problemy i zagrożenia wynikające z niewłaściwego planowania i prowadzenia procesów chemicznych; uzasadnia konieczność projektowania i wdrażania procesów chemicznych umożliwiających ograniczenie lub wyeliminowanie używania albo wytwarzania niebezpiecznych substancji; wyjaśnia zasady tzw. zielonej chemii; wskazuje powszechność stosowania środków ochrony roślin oraz zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska wynikające z nierozważnego ich użycia. Zakres rozszerzony Cele kształcenia – wymagania ogólne Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń: pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych; ocenia wiarygodność uzyskanych danych; konstruuje wykresy, tabele i schematy na podstawie dostępnych informacji. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń: opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych; wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne; reaguje w przypadku wystąpienia zagrożenia dla środowiska; wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną; wykorzystuje wiedzę i dostępne informacje do rozwiązywania problemów chemicznych z zastosowaniem metody naukowej; stosuje poprawną terminologię; wykonuje obliczenia dotyczące praw chemicznych. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń: bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia; stosuje elementy metodologii badawczej (określa problem badawczy, formułuje hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji); przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Treści nauczania – wymagania szczegółowe Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń: stosuje pojęcia: nuklid, izotop, mol i liczba Avogadra; odczytuje w układzie okresowym masy atomowe pierwiastków i na ich podstawie oblicza masę molową związków chemicznych (nieorganicznych i organicznych) o podanych wzorach lub nazwach; oblicza masę atomową pierwiastka na podstawie jego składu izotopowego i mas atomowych izotopów; ustala skład izotopowy pierwiastka na podstawie jego masy atomowej i mas atomowych izotopów (dla pierwiastków występujących w przyrodzie w postaci mieszaniny dwóch naturalnych izotopów); oblicza zmianę masy promieniotwórczego nuklidu w określonym czasie, znając jego okres półtrwania; pisze równania naturalnych przemian promieniotwórczych (α, β¯) oraz sztucznych reakcji jądrowych; ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu (wyrażonego np. w procentach masowych) i masy molowej; dokonuje interpretacji jakościowej i ilościowej równania reakcji w ujęciu molowym, masowym i objętościowym (dla gazów); wykonuje obliczenia, z uwzględnieniem wydajności reakcji, dotyczące: liczby moli oraz mas substratów i produktów (stechiometria wzorów i równań chemicznych), objętości gazów w warunkach normalnych, po zmieszaniu substratów w stosunku stechiometrycznym i niestechiometrycznym; stosuje do obliczeń równanie Clapeyrona. Budowa atomu. Uczeń: na podstawie dualnej natury elektronu wyjaśnia kwantowo-mechaniczny model budowy atomu; interpretuje wartości liczb kwantowych; opisuje stan elektronu w atomie za pomocą liczb kwantowych; stosuje pojęcia: powłoka, podpowłoka, stan orbitalny, spin elektronu; stosuje zasady rozmieszczania elektronów na orbitalach (zakaz Pauliego i regułę Hunda) w atomach pierwiastków wieloelektronowych; pisze konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=38 oraz ich jonów o podanym ładunku, uwzględniając przynależność elektronów do podpowłok (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone i schematy klatkowe); określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń: określa rodzaj wiązania (jonowe, kowalencyjne (atomowe) niespolaryzowane, kowalencyjne (atomowe) spolaryzowane, donorowo-akceptorowe (koordynacyjne)) na podstawie elektroujemności oraz liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków; ilustruje graficznie oraz opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych i jonowych; pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych; wyjaśnia tworzenie orbitali zhybrydyzowanych zgodnie z modelem hybrydyzacji, opisuje ich wzajemne ułożenie w przestrzeni; rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) orbitali walencyjnych atomu centralnego w cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych; przewiduje budowę przestrzenną drobin metodą VSEPR; określa kształt drobin (struktura diagonalna, trygonalna, tetraedryczna, piramidalna, V-kształtna); określa typ wiązania (σ i π) w cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych; opisuje powstawanie orbitali molekularnych; opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, metaliczne), oddziaływań międzycząsteczkowych (siły van der Waalsa, wiązania wodorowe) oraz kształtu drobin na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych; wskazuje te cząsteczki i fragmenty cząsteczek, które są polarne, oraz te, które są niepolarne; wnioskuje o rodzaju wiązania na podstawie obserwowanych właściwości substancji; porównuje właściwości fizyczne substancji tworzących kryształy jonowe, kowalencyjne, molekularne oraz metaliczne; wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków; na podstawie znajomości budowy diamentu, grafitu, grafenu i fullerenów tłumaczy ich właściwości i zastosowania. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń: definiuje i oblicza szybkość reakcji (jako zmianę stężenia reagenta w czasie); przewiduje wpływ: stężenia (ciśnienia) substratów, obecności katalizatora, stopnia rozdrobnienia substratów i temperatury na szybkość reakcji; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; na podstawie równania kinetycznego określa rząd reakcji względem każdego substratu; na podstawie danych doświadczalnych ilustrujących związek między stężeniem substratu a szybkością reakcji określa rząd reakcji i pisze równanie kinetyczne; szkicuje wykres zmian szybkości reakcji w funkcji czasu oraz wykres zmian stężeń reagentów reakcji pierwszego rzędu w czasie, wyznacza okres półtrwania; stosuje pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, energia aktywacji do opisu efektów energetycznych przemian; zaznacza wartość energii aktywacji na schemacie ilustrującym zmiany energii w reakcji egzo- i endoenergetycznej; porównuje wartość energii aktywacji przebiegającej z udziałem i bez udziału katalizatora; wyjaśnia działanie katalizatora na poziomie molekularnym; wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stan równowagi dynamicznej i stała równowagi; pisze wyrażenie na stałą równowagi danej reakcji; oblicza wartość stałej równowagi reakcji odwracalnej; oblicza stężenia równowagowe albo stężenia początkowe reagentów; wymienia czynniki, które wpływają na stan równowagi reakcji; wyjaśnia, dlaczego obecność katalizatora nie wpływa na wydajność przemiany; stosuje regułę Le Chateliera-Brauna (regułę przekory) do jakościowego określenia wpływu zmian temperatury, stężenia reagentów i ciśnienia na układ pozostający w stanie równowagi dynamicznej; opisuje różnice między układem otwartym, zamkniętym i izolowanym; stosuje pojęcie standardowej entalpii przemiany; interpretuje zapis ΔH 0; określa efekt energetyczny reakcji chemicznej na podstawie wartości entalpii; stosuje prawo Hessa do obliczeń efektów energetycznych przemian na podstawie wartości standardowych entalpii tworzenia i standardowych entalpii spalania. Roztwory. Uczeń: rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin; wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe lub molowe oraz rozpuszczalność; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymać roztwór o określonym stężeniu procentowym lub molowym; opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki ( ekstrakcja, chromatografia, elektroforeza); projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające rozdzielić mieszaninę niejednorodną (ciał stałych w cieczach) na składniki. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń: pisze równania dysocjacji elektrolitycznej związków nieorganicznych i organicznych z uwzględnieniem dysocjacji stopniowej; stosuje termin stopień dysocjacji dla ilościowego opisu zjawiska dysocjacji elektrolitycznej; interpretuje wartości pKw, pH, Ka, Kb, Ks; wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć: stała dysocjacji, stopień dysocjacji, pH, iloczyn jonowy wody, iloczyn rozpuszczalności; stosuje do obliczeń prawo rozcieńczeń Ostwalda; porównuje moc elektrolitów na podstawie wartości ich stałych dysocjacji; przewiduje odczyn roztworu po reakcji substancji zmieszanych w ilościach stechiometrycznych i niestechiometrycznych; klasyfikuje substancje jako kwasy lub zasady zgodnie z teorią Brønsteda-Lowry’ego; wskazuje sprzężone pary kwas – zasada; uzasadnia przyczynę kwasowego odczynu wodnych roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) i amoniaku oraz odczynu niektórych wodnych roztworów soli zgodnie z teorią Brønsteda-Lowry’ego; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze równania reakcji: zobojętniania, wytrącania osadów i wybranych soli z wodą w formie jonowej pełnej i skróconej. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń: na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów); na podstawie wzoru sumarycznego związku nieorganicznego pisze jego nazwę, na podstawie nazwy pisze jego wzór sumaryczny; pisze równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30 (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli, np. CaCO3, i wodorotlenków, np. Cu(OH)2); opisuje typowe właściwości chemiczne tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 20 oraz Cr, Cu, Zn, Mn i Fe, w tym zachowanie wobec wody, kwasów i zasad; pisze odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej; klasyfikuje tlenki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, amfoteryczny i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny tlenku; wnioskuje o charakterze chemicznym tlenku na podstawie wyników doświadczenia; klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad; projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji; klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny (zasadowy, amfoteryczny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorotlenku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorotlenku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorotlenków (w tym równania reakcji otrzymywania hydroksokompleksów); opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji; klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające; przedstawia i uzasadnia zmiany mocy kwasów fluorowcowodorowych; opisuje wpływ elektroujemności i stopnia utlenienia atomu centralnego na moc kwasów tlenowych; przewiduje przebieg reakcji soli z mocnymi kwasami (wypieranie kwasów słabszych, nietrwałych, lotnych) oraz soli z zasadami; pisze odpowiednie równania reakcji. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń: stosuje pojęcia: stopień utlenienia, utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja; wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i redukcji w podanej reakcji; na podstawie konfiguracji elektronowej atomów przewiduje typowe stopnie utlenienia pierwiastków; oblicza stopnie utlenienia pierwiastków w jonie i cząsteczce związku nieorganicznego i organicznego; stosuje zasady bilansu elektronowo-jonowego – dobiera współczynniki stechiometryczne w schematach reakcji utleniania-redukcji (w formie cząsteczkowej i jonowej); przewiduje kierunek przebiegu reakcji utleniania-redukcji na podstawie wartości potencjałów standardowych półogniw; pisze odpowiednie równania reakcji; przewiduje przebieg reakcji utleniania-redukcji związków organicznych. Elektrochemia. Ogniwa i elektroliza. Uczeń: stosuje pojęcia: półogniwo, anoda, katoda, ogniwo galwaniczne, klucz elektrolityczny; potencjał standardowy półogniwa, szereg elektrochemiczny, SEM; pisze oraz rysuje schemat ogniwa odwracalnego i nieodwracalnego; pisze równania reakcji zachodzące na elektrodach (na katodzie i anodzie) ogniwa galwanicznego o danym schemacie; projektuje ogniwo, w którym zachodzi dana reakcja chemiczna; pisze schemat tego ogniwa; oblicza SEM ogniwa galwanicznego na podstawie standardowych potencjałów półogniw, z których jest ono zbudowane; wyjaśnia przebieg korozji elektrochemicznej stali i żeliwa; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje sposoby ochrony metali przed korozją elektrochemiczną; stosuje pojęcia: elektroda, elektrolizer, elektroliza, potencjał rozkładowy; przewiduje produkty elektrolizy stopionych tlenków, soli, wodorotlenków, wodnych roztworów kwasów i soli oraz zasad; pisze równania dysocjacji termicznej; pisze odpowiednie równania reakcji elektrodowych zachodzących w trakcie elektrolizy; projektuje i przeprowadza doświadczenia, w których drogą elektrolizy otrzyma np. wodór, tlen, chlor, miedź; opisuje budowę, działanie i zastosowanie współczesnych źródeł prądu stałego (np. akumulator, bateria, ogniwo paliwowe). Metale, niemetale i ich związki. Uczeń: opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach; opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego; analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne metali grup 1. i 2.; opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu; wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu; tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice; pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonego i stężonego roztworu kwasu azotowego(V) oraz stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (dla Al, Fe, Cu, Ag); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik pozwoli porównać aktywność chemiczną metali; pisze odpowiednie równania reakcji; przewiduje produkty redukcji jonów manganianowych(VII) w zależności od środowiska, a także jonów dichromianowych(VI) w środowisku kwasowym; pisze odpowiednie równania reakcji; projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodór (reakcje aktywnych metali z wodą lub niektórych metali z niektórymi kwasami), pisze odpowiednie równania reakcji; projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać w laboratorium: tlen (np. reakcja rozkładu H2O2 lub KMnO4), chlor (np. reakcja HCl z MnO2 lub z KMnO4); pisze odpowiednie równania reakcji; pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym między innymi równania reakcji: wodoru z niemetalami (Cl2, Br2, O2, N2, S), chloru, bromu i siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu); chloru z wodą; analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg wykaże, że np. brom jest pierwiastkiem bardziej aktywnym niż jod, a mniej aktywnym niż chlor; pisze odpowiednie równania reakcji. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń: bada i opisuje właściwości tlenku krzemu(IV); wymienia odmiany tlenku krzemu(IV) występujące w przyrodzie i wymienia ich zastosowania; opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania; opisuje rodzaje skał wapiennych (wapień, marmur, kreda), ich właściwości i zastosowania; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem będzie odróżnienie skał wapiennych od innych skał i minerałów; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje mechanizm zjawiska krasowego i usuwania twardości przemijającej wody; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze wzory hydratów i soli bezwodnych (CaSO4, (CaSO4)2·H2O i CaSO4·2H2O); podaje ich nazwy mineralogiczne; opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania doświadczalnie; wymienia zastosowania skał gipsowych; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej; pisze odpowiednie równanie reakcji; podaje przykłady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzebę ich stosowania. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń: wyjaśnia i stosuje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych; na podstawie wzoru sumarycznego, półstrukturalnego (grupowego), opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: węglowodorów (nasyconych, nienasyconych, aromatycznych), związków jednofunkcyjnych (fluorowcopochodnych, alkoholi, fenoli, aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych, estrów, amin, amidów), związków wielofunkcyjnych (hydroksykwasów, aminokwasów, peptydów, białek, cukrów); stosuje pojęcia: homolog, szereg homologiczny, wzór ogólny, rzędowość w związkach organicznych, izomeria konstytucyjna (szkieletowa, położenia, grup funkcyjnych), stereoizomeria (izomeria geometryczna, izomeria optyczna); rozpoznaje i klasyfikuje izomery; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) izomerów konstytucyjnych o podanym wzorze sumarycznym; wśród podanych wzorów węglowodorów i ich pochodnych wskazuje izomery konstytucyjne; wyjaśnia zjawisko izomerii geometrycznej (cis–trans); uzasadnia warunki wystąpienia izomerii geometrycznej w cząsteczce związku o podanej nazwie lub o podanym wzorze strukturalnym (lub półstrukturalnym); rysuje wzory izomerów geometrycznych; wyjaśnia zjawisko izomerii optycznej; wskazuje centrum stereogeniczne (asymetryczny atom węgla); rysuje wzory w projekcji Fischera izomerów optycznych: enancjomerów i diastereoizomerów; uzasadnia warunki wystąpienia izomerii optycznej w cząsteczce związku o podanej nazwie lub o podanym wzorze; ocenia, czy cząsteczka o podanym wzorze stereochemicznym jest chiralna; przedstawia tendencje zmian właściwości fizycznych (np. temperatura topnienia, temperatura wrzenia, rozpuszczalność w wodzie) w szeregach homologicznych; wyjaśnia wpływ budowy cząsteczek (kształtu łańcucha węglowego oraz obecności podstawnika lub grupy funkcyjnej) na właściwości związków organicznych; porównuje właściwości różnych izomerów konstytucyjnych; porównuje właściwości stereoizomerów (enancjomerów i diastereoizomerów); klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja) i mechanizm reakcji (elektrofilowy, nukleofilowy, rodnikowy); wyjaśnia mechanizmy reakcji; pisze odpowiednie równania reakcji. Węglowodory. Uczeń: podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów cyklicznych i aromatycznych) na podstawie wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych; rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; podaje nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) na podstawie nazw systematycznych; ustala rzędowość atomów węgla w cząsteczce węglowodoru; opisuje właściwości chemiczne alkanów na przykładzie reakcji: spalania, substytucji atomu (lub atomów) wodoru przez atom (lub atomy) chloru albo bromu przy udziale światła; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje właściwości chemiczne alkenów na przykładzie reakcji: spalania, addycji: H2, Cl2 i Br2, HCl i HBr, H2O, polimeryzacji; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); opisuje zachowanie alkenów wobec wodnego roztworu manganianu(VII) potasu; pisze odpowiednie równania reakcji; planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać np. alken z alkanu (z udziałem fluorowcopochodnych węglowodorów); pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje właściwości chemiczne alkinów na przykładzie reakcji: spalania, addycji: H2, Cl2 i Br2, HCl, i HBr, H2O, trimeryzacji etynu; pisze odpowiednie równania reakcji; ustala wzór monomeru, z którego został otrzymany polimer o podanej strukturze; rysuje wzór polimeru powstającego z monomeru o podanym wzorze lub nazwie; pisze odpowiednie równania reakcji; klasyfikuje tworzywa sztuczne w zależności od ich właściwości (termoplasty i duroplasty); wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku spalania się np. PVC; opisuje budowę cząsteczki benzenu z uwzględnieniem delokalizacji elektronów; wyjaśnia, dlaczego benzen, w przeciwieństwie do alkenów i alkinów, nie odbarwia wody bromowej ani wodnego roztworu manganianu(VII) potasu; planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać np. benzen z węgla i dowolnych odczynników nieorganicznych; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje właściwości chemiczne węglowodorów aromatycznych na przykładzie reakcji: spalania, z Cl2 lub Br2 wobec katalizatora albo w obecności światła, nitrowania, katalitycznego uwodornienia; pisze odpowiednie równania reakcji dla benzenu i metylobenzenu (toluenu) oraz ich pochodnych, uwzględniając wpływ kierujący podstawników (np. atom chlorowca, grupa alkilowa, grupa nitrowa, grupa hydroksylowa, grupa karboksylowa); projektuje doświadczenia pozwalające na wskazanie różnic we właściwościach chemicznych węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych; na podstawie wyników przeprowadzonych doświadczeń wnioskuje o rodzaju węglowodoru; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje przebieg destylacji ropy naftowej i pirolizy węgla kamiennego; wymienia nazwy produktów tych procesów i ich zastosowania; wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej (LO) i podaje sposoby zwiększania LO benzyny; tłumaczy, na czym polega kraking oraz reforming i uzasadnia konieczność prowadzenia tych procesów w przemyśle. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń: porównuje budowę cząsteczek alkoholi i fenoli; wskazuje wzory alkoholi pierwszo-, drugo-, i trzeciorzędowych; na podstawie wzoru strukturalnego, półstrukturalnego (grupowego) lub uproszczonego podaje nazwy systematyczne alkoholi i fenoli; na podstawie nazwy systematycznej lub zwyczajowej rysuje ich wzory strukturalne, półstrukturalne (grupowe) lub uproszczone; opisuje właściwości chemiczne alkoholi na przykładzie reakcji: spalania, z HCl i HBr, zachowania wobec sodu, utlenienia do związków karbonylowych, eliminacji wody, reakcji z nieorganicznymi kwasami tlenowymi i kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji; porównuje właściwości fizyczne i chemiczne alkoholi mono- i polihydroksylowych (etanolu (alkoholu etylowego), etano-1,2-diolu (glikolu etylenowego), propano-1,2-diolu (glikolu propylenowego) i propano-1,2,3- -triolu (glicerolu)); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić alkohol monohydroksylowy od alkoholu polihydroksylowego; na podstawie obserwacji wyników doświadczenia klasyfikuje alkohol do mono- lub polihydroksylowych; opisuje zachowanie: alkoholi pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych wobec utleniaczy (np. CuO lub K2Cr2O7/H2SO4); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić alkohol trzeciorzędowy od alkoholu pierwszo- i drugorzędowego; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze równanie reakcji manganianu(VII) potasu (w środowisku kwasowym) z alkoholem (np. z etanolem, etano-1,2-diolem); opisuje właściwości chemiczne fenoli na podstawie reakcji z: sodem, wodorotlenkiem sodu, bromem, kwasem azotowym(V); pisze odpowiednie równania reakcji dla benzenolu (fenolu, hydroksybenzenu) i jego pochodnych; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić alkohol od fenolu; na podstawie wyników doświadczenia klasyfikuje substancję do alkoholi lub fenoli; na podstawie obserwacji doświadczeń formułuje wniosek dotyczący kwasowego charakteru fenolu; projektuje i przeprowadza doświadczenie, które umożliwi porównanie mocy kwasów, np. fenolu i kwasu węglowego; pisze odpowiednie równania reakcji; planuje ciągi przemian pozwalających otrzymać alkohol lub fenol z odpowiedniego węglowodoru; pisze odpowiednie równania reakcji; porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania alkoholi i fenoli. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń: opisuje podobieństwa i różnice w budowie cząsteczek aldehydów i ketonów (obecność grupy karbonylowej: aldehydowej lub ketonowej); na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (grupowego) podaje nazwy systematyczne aldehydów i ketonów; na podstawie nazwy systematycznej rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić aldehyd od ketonu; na podstawie wyników doświadczenia klasyfikuje substancję do aldehydów lub ketonów; pisze odpowiednie równania reakcji aldehydu z odczynnikiem Tollensa i odczynnikiem Trommera; porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów. Kwasy karboksylowe. Uczeń: wskazuje grupę karboksylową i resztę kwasową we wzorach kwasów karboksylowych (alifatycznych i aromatycznych); na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (grupowego) podaje nazwy systematyczne (lub zwyczajowe) kwasów karboksylowych; na podstawie nazwy systematycznej (lub zwyczajowej) rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe); pisze równania reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych (np. z alkoholi lub z aldehydów); pisze równania dysocjacji elektrolitycznej rozpuszczalnych w wodzie kwasów karboksylowych i nazywa powstające w tych reakcjach jony; opisuje właściwości chemiczne kwasów karboksylowych na podstawie reakcji tworzenia: soli, estrów, amidów; pisze odpowiednie równania reakcji; projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymywać sole kwasów karboksylowych (w reakcjach kwasów z: metalami, tlenkami metali, wodorotlenkami metali i solami kwasów o mniejszej mocy); uzasadnia przyczynę redukujących właściwościach kwasu metanowego (mrówkowego); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże właściwości redukujące kwasu metanowego (mrówkowego) (reakcja HCOOH z MnO4−); pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje czynniki wpływające na moc kwasów karboksylowych (długość łańcucha węglowego, obecność polarnych podstawników); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że dany kwas organiczny jest kwasem słabszym np. od kwasu siarkowego(VI) i mocniejszym np. od kwasu węglowego; na podstawie wyników doświadczenia porównuje moc kwasów; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych; wyjaśnia przyczynę zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych soli, np. octanu sodu i mydła; pisze odpowiednie równania reakcji; wymienia zastosowania kwasów karboksylowych; opisuje budowę hydroksykwasów; wyjaśnia możliwość tworzenia estrów międzycząsteczkowych (laktydy, poliestry) i wewnątrzcząsteczkowych (laktony) przez niektóre hydroksykwasy; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje występowanie i zastosowania hydroksykwasów (np. kwasu mlekowego i salicylowego). Estry i tłuszcze. Uczeń: opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego; tworzy nazwy (systematyczne lub zwyczajowe) estrów kwasów karboksylowych i tlenowych kwasów nieorganicznych; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) estrów na podstawie ich nazwy; projektuje i przeprowadza reakcje estryfikacji; pisze równania reakcji alkoholi z kwasami nieorganicznymi i karboksylowymi; wskazuje na funkcję stężonego H2SO4; wskazuje wpływ różnych czynników na położenie stanu równowagi reakcji estryfikacji lub hydrolizy estru; wyjaśnia i porównuje przebieg hydrolizy estrów (np. octanu etylu) w środowisku kwasowym (reakcja z wodą w obecności kwasu siarkowego(VI)) oraz w środowisku zasadowym (reakcja z wodorotlenkiem sodu); pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) oraz ich właściwości fizyczne i zastosowania; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że w skład oleju jadalnego wchodzą związki o charakterze nienasyconym; opisuje proces utwardzania tłuszczów ciekłych; pisze odpowiednie równanie reakcji; opisuje proces zmydlania tłuszczów; pisze odpowiednie równania reakcji; wyjaśnia, w jaki sposób z glicerydów otrzymuje się kwasy tłuszczowe lub mydła; pisze odpowiednie równania reakcji; wyjaśnia, na czym polega proces usuwania brudu; bada wpływ twardości wody na powstawanie związków trudno rozpuszczalnych; zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe we wzorach cząsteczek substancji powierzchniowo czynnych; wymienia zastosowania estrów; planuje ciągi przemian chemicznych wiążące ze sobą właściwości poznanych węglowodorów i ich pochodnych; pisze odpowiednie równania reakcji. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń: opisuje budowę amin; wskazuje wzory amin pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych; porównuje budowę amoniaku i amin; rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i aminy (np. metyloaminy); wskazuje podobieństwa i różnice w budowie amin alifatycznych (np. metyloaminy) i amin aromatycznych (np. fenyloaminy (aniliny)); porównuje i wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze równania reakcji otrzymywania amin alifatycznych (np. w procesie alkilowania amoniaku) i amin aromatycznych (np. otrzymywanie aniliny w wyniku reakcji redukcji nitrobenzenu); opisuje właściwości chemiczne amin na podstawie reakcji: z wodą, z kwasami nieorganicznymi (np. z kwasem solnym) i z kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji; pisze równanie reakcji fenyloaminy (aniliny) z wodą bromową; pisze równania reakcji hydrolizy amidów (np. acetamidu) w środowisku kwasowym i zasadowym; analizuje budowę cząsteczki mocznika ( brak fragmentu węglowodorowego) i wynikające z niej właściwości, wskazuje na jego zastosowania (nawóz sztuczny, produkcja leków, tworzyw sztucznych); pisze równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek mocznika; wykazuje, że produktem kondensacji mocznika jest związek zawierający w cząsteczce wiązanie amidowe (peptydowe); pisze wzór ogólny α-aminokwasów w postaci RCH(NH2)COOH; wyjaśnia, co oznacza, że aminokwasy białkowe są α-aminokwasami i należą do szeregu konfiguracyjnego L; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik potwierdzi amfoteryczny charakter aminokwasów; opisuje właściwości kwasowo- -zasadowe aminokwasów oraz mechanizm powstawania jonów obojnaczych; pisze równania reakcji kondensacji cząsteczek aminokwasów (o podanych wzorach) prowadzących do powstania di- i tripeptydów i wskazuje wiązania peptydowe w otrzymanym produkcie; tworzy wzory dipeptydów i tripeptydów, powstających z podanych aminokwasów; rozpoznaje reszty aminokwasów białkowych w cząsteczkach peptydów; opisuje przebieg hydrolizy peptydów, rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) aminokwasów powstających w procesie hydrolizy peptydu o danej strukturze; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie obecności wiązań peptydowych w analizowanym związku (reakcja biuretowa). Białka. Uczeń: opisuje budowę białek (jako polimerów kondensacyjnych aminokwasów); opisuje strukturę drugorzędową białek (α- i β-) oraz wykazuje znaczenie wiązań wodorowych dla ich stabilizacji; tłumaczy znaczenie trzeciorzędowej struktury białek i wyjaśnia stabilizację tej struktury przez grupy R-, zawarte w resztach aminokwasów (wiązania jonowe, mostki disiarczkowe, wiązania wodorowe i oddziaływania van der Waalsa); wyjaśnia przyczynę denaturacji białek wywołanej oddziaływaniem na nie soli metali ciężkich i wysokiej temperatury; wymienia czynniki wywołujące wysalanie białek i wyjaśnia ten proces; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające na identyfikację białek (reakcja biuretowa i reakcja ksantoproteinowa). Cukry. Uczeń: dokonuje podziału cukrów na proste i złożone, klasyfikuje cukry proste ze względu na grupę funkcyjną i liczbę atomów węgla w cząsteczce; wyjaśnia, co oznacza, że naturalne monosacharydy należą do szeregu konfiguracyjnego D; wskazuje na pochodzenie cukrów prostych zawartych np. w owocach (fotosynteza); zapisuje wzory łańcuchowe w projekcji Fischera glukozy i fruktozy; wykazuje, że cukry proste należą do polihydroksyaldehydów lub polihydroksyketonów; rysuje wzory taflowe (Hawortha) anomerów α i β glukozy i fruktozy; na podstawie wzoru łańcuchowego monosacharydu rysuje jego wzory taflowe; na podstawie wzoru taflowego rysuje wzór w projekcji Fischera; rozpoznaje reszty glukozy i fruktozy w disacharydach i polisacharydach o podanych wzorach; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik potwierdzi właściwości redukujące np. glukozy; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik potwierdzi obecność grup hydroksylowych w cząsteczce monosacharydu, np. glukozy; opisuje właściwości glukozy i fruktozy; wskazuje na ich podobieństwa i różnice; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające na odróżnienie tych cukrów; wskazuje wiązanie O-glikozydowe w cząsteczkach cukrów o podanych wzorach (np. sacharozy, maltozy, celobiozy, celulozy, amylozy, amylopektyny); wyjaśnia, dlaczego maltoza ma właściwości redukujące, a sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające przekształcić cukry złożone (np. sacharozę) w cukry proste; porównuje budowę cząsteczek i właściwości skrobi i celulozy; pisze uproszczone równanie hydrolizy polisacharydów (skrobi i celulozy); planuje ciąg przemian pozwalających przekształcić cukry w inne związki organiczne (np. glukozę w alkohol etylowy, a następnie w octan etylu); pisze odpowiednie równania reakcji. Chemia wokół nas. Uczeń: klasyfikuje włókna na: celulozowe, białkowe, sztuczne i syntetyczne; wskazuje ich zastosowania; opisuje wady i zalety; uzasadnia potrzebę stosowania tych włókien; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające zidentyfikować włókna celulozowe, białkowe, sztuczne i syntetyczne. opisuje tworzenie się emulsji, ich zastosowania; analizuje skład kosmetyków (np. na podstawie etykiety kremu, balsamu, pasty do zębów itd.) i wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat ich działania; wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, sposób przenikania do organizmu), np. aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego); wyszukuje informacje na temat działania składników popularnych leków (np. węgla aktywowanego, aspiryny, środków neutralizujących nadmiar kwasu w żołądku); wyszukuje informacje na temat składników zawartych w kawie, herbacie, mleku, wodzie mineralnej, napojach typu cola w aspekcie ich działania na organizm ludzki; opisuje procesy fermentacyjne zachodzące podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów, serów; pisze równania reakcji fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej; wyjaśnia przyczyny psucia się żywności i proponuje sposoby zapobiegania temu procesowi; przedstawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywności, w tym konserwantów; wskazuje na charakter chemiczny składników środków do mycia szkła, przetykania rur, czyszczenia metali i biżuterii w aspekcie zastosowań tych produktów; wyjaśnia na czym polega proces usuwania zanieczyszczeń za pomocą tych środków oraz opisuje zasady bezpiecznego ich stosowania; podaje przykłady opakowań (celulozowych, szklanych, metalowych, z tworzyw sztucznych) stosowanych w życiu codziennym; opisuje ich wady i zalety; proponuje sposoby zagospodarowania odpadów; opisuje powszechnie stosowane metody utylizacji. Elementy ochrony środowiska. Uczeń: tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby w uprawie roślin i ochronie środowiska; opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin; planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby; wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; wymienia działania (indywidualne/kompleksowe), jakie powinny być wprowadzane w celu ograniczania tych zjawisk; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania; proponuje sposoby ochrony środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem i degradacją zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju; wskazuje potrzebę rozwoju gałęzi przemysłu chemicznego (leki, źródła energii, materiały); wskazuje problemy i zagrożenia wynikające z niewłaściwego planowania i prowadzenia procesów chemicznych; uzasadnia konieczność projektowania i wdrażania procesów chemicznych umożliwiających ograniczenie lub wyeliminowanie używania albo wytwarzania niebezpiecznych substancji; wyjaśnia zasady tzw. zielonej chemii; wskazuje powszechność stosowania środków ochrony roślin oraz zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska wynikające z nierozważnego ich użycia. Warunki i sposób realizacji Podstawa programowa chemii ma układ spiralny, a zagadnienia wprowadzone w szkole podstawowej są na tym etapie rozwijane i uzupełniane o nowe treści. Podczas realizacji podstawy programowej powinno się kłaść nacisk na kształtowanie umiejętności rozumowania, dostrzegania zależności przyczynowo-skutkowych, wnioskowania, analizy i syntezy informacji. Istotną funkcję w nauczaniu chemii jako przedmiotu przyrodniczego pełni eksperyment chemiczny. Umożliwia on rozwijanie aktywności uczniów i kształtowanie samodzielności w działaniu. Dzięki samodzielnemu wykonywaniu doświadczeń lub ich aktywnej obserwacji, uczniowie poznają metody badawcze oraz sposoby opisu i prezentacji wyników. Aby edukacja w zakresie chemii była możliwie najbardziej skuteczna, należy zajęcia prowadzić w niezbyt licznych grupach (podział na grupy) w salach wyposażonych w niezbędne sprzęty i odczynniki chemiczne. Nauczyciele mogą w doświadczeniach wykorzystywać substancje znane uczniom z życia codziennego (np. naturalne wskaźniki kwasowo-zasadowe, ocet, mąkę, cukier), pokazując w ten sposób obecność chemii w ich otoczeniu. Dobór wiadomości i umiejętności wskazuje na konieczność łączenia wiedzy teoretycznej z doświadczalną. Treści nauczania opracowano tak, aby uczniowie mogli sami obserwować i badać właściwości substancji i zjawiska oraz projektować i przeprowadzać doświadczenia chemiczne, interpretować ich wyniki i formułować uogólnienia. Istotne jest również samodzielne wykorzystywanie i przetwarzanie informacji oraz kształtowanie nawyków ich krytycznej oceny. Zakres treści nauczania stwarza wiele możliwości pracy metodą projektu edukacyjnego (szczególnie o charakterze badawczym), metodą eksperymentu chemicznego lub innymi metodami pobudzającymi aktywność poznawczą uczniów, co pozwoli im na pozyskiwanie i przetwarzanie informacji na różne sposoby i z różnych źródeł. Obserwowanie, wyciąganie wniosków, stawianie hipotez i ich weryfikacja mogą nauczyć uczniów twórczego i krytycznego myślenia. Może to pomóc w kształtowaniu postawy odkrywcy i badacza z umiejętnością weryfikacji poprawności nowych informacji. W pozyskiwaniu niezbędnych informacji, wykonywaniu obliczeń, interpretowaniu wyników i wreszcie rozwiązywaniu bardziej złożonych problemów metodą projektu edukacyjnego, bardzo pomocnym narzędziem może okazać się komputer z celowo dobranym oprogramowaniem oraz dostępnymi w internecie zasobami cyfrowymi. Wskazuje się następujący minimalny zestaw doświadczeń do wykonania samodzielnie przez uczniów lub w formie pokazu nauczycielskiego: porównanie masy substratów i masy produktów reakcji chemicznej; badanie wybranych właściwości chemicznych (np. zachowania wobec wody) pierwiastków należących do jednej grupy/okresu; badanie właściwości fizycznych substancji tworzących kryształy jonowe, kowalencyjne, molekularne i metaliczne; badanie wpływu różnych czynników (stężenia (ciśnienia) substratów, temperatury, obecności katalizatora i stopnia rozdrobnienia substratów) na szybkość reakcji; badanie efektu energetycznego reakcji chemicznej; sporządzanie roztworów o określonym stężeniu procentowym i molowym; rozdzielanie mieszaniny niejednorodnej i jednorodnej na składniki (np. ekstrakcja i rozdzielanie chromatograficzne barwników roślinnych); badanie odczynu oraz pH wodnych roztworów kwasów, zasad i soli; badanie charakteru chemicznego wybranych tlenków pierwiastków 3. okresu; otrzymywanie kwasów, zasad i soli różnymi metodami; badanie aktywności chemicznej metali; badanie właściwości metali (reakcje z tlenem, wodą, kwasami); budowa i pomiar napięcia ogniwa galwanicznego; badanie korozji metali; otrzymywanie wodoru (np. w reakcji Zn z HCl(aq)); otrzymywanie tlenu (np. w reakcji rozkładu H2O2 lub KMnO4); odróżnianie skał wapiennych od innych skał i minerałów; badanie reaktywności węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych ze zwróceniem uwagi na różnice w ich właściwościach (np. spalanie, zachowanie wobec chlorowca, wodnego roztworu manganianu(VII) potasu); porównanie zachowania alkoholi pierwszo-, drugorzędowych wobec utleniaczy; badanie zachowania alkoholi wobec wodorotlenku miedzi(II); otrzymywanie etanalu i badanie jego właściwości; reakcja metanalu z odczynnikiem Tollensa i z wodorotlenkiem miedzi(II); odróżnianie aldehydów od ketonów (np. próba Trommera); badanie właściwości fizycznych i chemicznych kwasów karboksylowych; porównywanie mocy kwasów karboksylowych i nieorganicznych; badanie właściwości wyższych kwasów karboksylowych, odróżnianie kwasów nasyconych od nienasyconych; otrzymywanie estrów (np. w reakcji alkoholu etylowego z kwasem octowym); otrzymywanie mydeł; badanie właściwości amfoterycznych aminokwasów (np. glicyny); badanie obecności wiązań peptydowych w białkach (reakcja biuretowa); badanie działania różnych substancji (np. soli metali ciężkich, alkoholu) i wysokiej temperatury na roztwór białka; badanie zachowania się białka w reakcji ksantoproteinowej; badanie właściwości cukrów prostych (np. glukozy i fruktozy) oraz złożonych (sacharozy, skrobi i celulozy); badanie obecności grup funkcyjnych w cząsteczce glukozy; badanie hydrolizy cukrów złożonych i wykrywanie produktów reakcji; badanie i odróżnianie tworzyw oraz włókien. Warunki i sposób realizacji Podstawa programowa chemii ma układ spiralny, a zagadnienia wprowadzone w szkole podstawowej są na tym etapie rozwijane i uzupełniane o nowe treści. Podczas realizacji podstawy programowej duży nacisk powinno się kłaść na kształtowanie umiejętności rozumowania, dostrzegania zależności przyczynowo-skutkowych, wnioskowania, analizy i syntezy informacji, czyli umiejętności i wiadomości niezbędnych do kontynuowania kształcenia na kierunkach przyrodniczych wyższych uczelni. Istotną funkcję w nauczaniu chemii jako przedmiotu przyrodniczego pełni eksperyment chemiczny. Umożliwia on rozwijanie aktywności uczniów i kształtowanie samodzielności w działaniu. Dzięki samodzielnemu wykonywaniu doświadczeń lub ich aktywnej obserwacji, uczniowie poznają metody badawcze oraz sposoby opisu i prezentacji wyników. Aby edukacja w zakresie chemii była możliwie najbardziej skuteczna, należy zajęcia prowadzić w niezbyt licznych grupach (podział na grupy) w salach wyposażonych w niezbędne sprzęty i odczynniki chemiczne. Nauczyciele mogą w doświadczeniach wykorzystywać substancje znane uczniom z życia codziennego (np. naturalne wskaźniki kwasowo-zasadowe, ocet, mąkę, cukier), pokazując w ten sposób obecność chemii w ich otoczeniu. Dobór wiadomości i umiejętności wskazuje na konieczność łączenia wiedzy teoretycznej z doświadczalną. Treści nauczania opracowano tak, aby uczniowie mogli sami obserwować i badać właściwości substancji i zjawiska oraz projektować i przeprowadzać doświadczenia chemiczne, interpretować ich wyniki i formułować uogólnienia. Istotne jest również samodzielne wykorzystywanie i przetwarzanie informacji oraz kształtowanie nawyków ich krytycznej oceny. Zakres treści nauczania stwarza wiele możliwości pracy metodą projektu edukacyjnego (szczególnie o charakterze badawczym), metodą eksperymentu chemicznego lub innymi metodami pobudzającymi aktywność poznawczą uczniów, co pozwoli im na pozyskiwanie i przetwarzanie informacji na różne sposoby i z różnych źródeł. Obserwowanie, wyciąganie wniosków, stawianie hipotez i ich weryfikacja mogą nauczyć uczniów twórczego i krytycznego myślenia. Może to pomóc w kształtowaniu postawy odkrywcy i badacza z umiejętnością weryfikacji poprawności nowych informacji. W pozyskiwaniu niezbędnych informacji, wykonywaniu obliczeń, interpretowaniu wyników i wreszcie rozwiązywaniu bardziej złożonych problemów metodą projektu edukacyjnego, bardzo pomocnym narzędziem może okazać się komputer z celowo dobranym oprogramowaniem oraz dostępnymi w internecie zasobami cyfrowymi. Wskazuje się następujący minimalny zestaw doświadczeń do wykonania samodzielnie przez uczniów lub w formie pokazu nauczycielskiego: porównanie masy substratów i masy produktów reakcji chemicznej; badanie wydajności reakcji chemicznej; badanie wybranych właściwości chemicznych (np. zachowania wobec wody) pierwiastków należących do jednej grupy/okresu; badanie właściwości fizycznych substancji tworzących kryształy jonowe, kowalencyjne, molekularne i metaliczne; badanie wpływu różnych czynników (stężenia, ciśnienia, substratów, temperatury, obecności katalizatora i stopnia rozdrobnienia substratów) na szybkość reakcji; badanie efektu energetycznego reakcji chemicznej; badanie wpływu temperatury i stężenia reagentów na stan równowagi chemicznej; sporządzanie roztworów o określonym stężeniu procentowym i molowym; rozdzielanie mieszaniny niejednorodnej i jednorodnej na składniki (np. ekstrakcja i rozdzielanie chromatograficzne barwników roślinnych); badanie odczynu oraz pH wodnych roztworów kwasów, zasad i soli; miareczkowanie zasady kwasem (kwasu zasadą) w obecności wskaźnika; badanie właściwości amfoterycznych tlenków i wodorotlenków; badanie charakteru chemicznego wybranych tlenków i wodorków pierwiastków 3. okresu; otrzymywanie kwasów, zasad i soli różnymi metodami; badanie wpływu odczynu środowiska na przebieg reakcji utleniania-redukcji; budowa i pomiar napięcia ogniwa galwanicznego; badanie korozji metali; otrzymywanie drogą elektrolizy wybranych pierwiastków (np. tlen, wodór, miedź); badanie aktywności chemicznej metali; badanie właściwości metali (reakcje z tlenem, wodą, kwasami); badanie działania kwasów utleniających (roztworów rozcieńczonych i stężonych) na wybrane metale; otrzymywanie wodoru (np. w reakcji Zn z HCl(aq)); badanie aktywności chemicznej fluorowców; otrzymywanie tlenu (np. w reakcji rozkładu H2O2 lub KMnO4); odróżnianie skał wapiennych od innych skał i minerałów; badanie reaktywności węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych, ze zwróceniem uwagi na różnice w ich właściwościach (np. spalanie, zachowanie wobec chlorowca, wodnego roztworu manganianu(VII) potasu); badanie zachowania alkoholi pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych wobec utleniaczy; badanie zachowania alkoholi wobec wodorotlenku miedzi(II); odróżnianie fenoli od alkoholi (np. w reakcji z NaOH, zachowanie wobec wodnego roztworu FeCl3); otrzymywanie etanalu i badanie jego właściwości; reakcja metanalu z odczynnikiem Tollensa i z wodorotlenkiem miedzi(II); odróżnianie aldehydów od ketonów (np. próba Trommera); badanie właściwości fizycznych i chemicznych kwasów karboksylowych; porównywanie mocy kwasów karboksylowych i nieorganicznych; badanie właściwości wyższych kwasów karboksylowych, odróżnianie kwasów nasyconych od nienasyconych; otrzymywanie estrów (np. w reakcji alkoholu etylowego z kwasem octowym); otrzymywanie mydeł; badanie odczynu wodnych roztworów: amin, mocznika, acetamidu; badanie właściwości amfoterycznych aminokwasów (np. glicyny); badanie obecności wiązań peptydowych w białkach (reakcja biuretowa); badanie działania różnych substancji (np. soli metali ciężkich, alkoholu) i wysokiej temperatury na roztwór białka; badanie zachowania się białka w reakcji ksantoproteinowej; badanie właściwości cukrów prostych (np. glukozy i fruktozy) oraz złożonych (sacharozy, skrobi i celulozy); badanie obecności grup funkcyjnych w cząsteczce glukozy; badanie hydrolizy cukrów złożonych i wykrywanie produktów reakcji; badanie i odróżnianie tworzyw oraz włókien; wykrywanie obecności grup funkcyjnych w związkach organicznych (–OH, –CHO, –COOH, –NH2, wiązania peptydowego, wiązania wielokrotnego). Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II nr 1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum. z 2017 r., poz. 59, 949 i 2203 data publikacji: 18:30 ten tekst przeczytasz w 2 minuty Matura 2020. Zakończył się tegoroczny egzamin maturalny z chemii (poziom rozszerzony). Publikujemy arkusz maturalny oraz proponowane odpowiedzi na zadane w nim pytania. Sprawdź, jak wyglądała matura 2020 z chemii lub zweryfikuj swoje odpowiedzi. New Africa / Shutterstock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Matura 2020 z chemii: arkusz i odpowiedzi Matura 2020 z chemii: arkusz i odpowiedzi W środę tegoroczni maturzyści pisali maturę z chemii na poziomie rozszerzonym. Dzień wcześniej odbyła się matura z biologii na poziomie rozszerzonym. Chemia, podobnie jak biologia, jest jednym z przedmiotów wymaganych podczas rekrutacji na studia przez wiele uczelni medycznych i przyrodniczych. Matura 2020: biologia poziom rozszerzony [ARKUSZE I ODPOWIEDZI] Poniżej znajdziecie arkusz maturalny z chemii oraz odpowiedzi na wszystkie pytania. / / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / 1 Strona 07 (1) / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / 1 Strona 09 (1) / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / 1 Strona 11 (1) / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / ODPOWIEDZI: Matura 2020 Chemia / 1 Strona 14 / 1 Strona 15 (1) / 1 Strona 16 (1) / Matura 2020 Chemia odp. 17 / Matura 2020 Chemia odp. 18 / 1 Strona 19 (1) / Matura 2020 Chemia odp. 20 Matura 2020 Chemia 21 Matura 2020 Chemia odp. 21 Matura 2020 Chemia 22 Matura 2020 Chemia odp. 22 Matura 2020 Chemia 23 1 Strona 23 (1) Matura 2020 Chemia 24 Matura 2020 - zmiana terminu Pierwotnie sesja maturalna miała się rozpocząć 4 maja. W związku z epidemią koronawirusa od 12 marca zawieszone są stacjonarne zajęcia w szkołach (od 25 marca szkoły mają obowiązek kształcenia zdalnego). Przesunięto też terminy egzaminów zewnętrznych, w tym matur. Zmieniono także część przepisów dotyczących przeprowadzenia matury. Arkusze i odpowiedzi maturalne: Język polski: poziom podstawowy Język polski: poziom rozszerzony Matematyka: poziom podstawowy Język angielski: poziom podstawowy Maturzysta w tym roku musi przystąpić do trzech obowiązkowych pisemnych egzaminów: z języka polskiego, z języka obcego i z matematyki na poziomie podstawowym. Musi też przystąpić do co najmniej jednego pisemnego egzaminu z przedmiotów do wyboru; maksymalnie do sześciu. Zobacz również: Harmonogram egzaminów maturalnych Matura 2020. Jakie przedmioty do wyboru? Wśród przedmiotów do wyboru są: biologia, chemia, filozofia, fizyka, geografia, historia, historia sztuki, historia muzyki, informatyka, język łaciński i kultura antyczna, wiedza o społeczeństwie, języki mniejszości narodowych i etnicznych, język regionalny, a także matematyka, język polski i języki obce nowożytne. Egzaminy z przedmiotu do wyboru zdawane są na poziomie rozszerzonym. Dlatego do tej grupy zaliczane są także – na tym poziomie – matematyka, język polski i języki obce, które są obowiązkowe na poziomie podstawowym. 1 Strona 23 chemia egzaminy nauka edukacja Matura 2022: fizyka poziom rozszerzony [ARKUSZE I ODPOWIEDZI] 19 maja o godz. 9:00 rozpoczął się jeden z ostatnich tegorocznych egzaminów maturalnych – z fizyki (poziom rozszerzony). Ten przedmiot ścisły nie cieszy się wśród... Matura 2022: chemia poziom rozszerzony [ARKUSZE I ODPOWIEDZI] 16 maja o godz. 9:00 rozpoczął się egzamin maturalny z chemii. Matura z chemii na poziomie rozszerzonym trwała do godz. 12:00. Maturzyści, którzy zdają egzamin, z... Matura 2022: biologia poziom rozszerzony [ARKUSZE I ODPOWIEDZI] Matura rozszerzona z biologii za nami. Maturzyści, którzy zdawali egzamin z pewnością są ciekawi czy udzielili prawidłowych odpowiedzi. Poniżej publikujemy... Matura 2021: chemia poziom rozszerzony [ARKUSZE I ODPOWIEDZI] Matura 2021 z chemii dobiegła końca! Egzamin maturalny na poziomie rozszerzonym rozpoczął się 14 maja o godz. a zakończył o Uczniowie mieli 180 minut... Redakacja Medonet Matura 2021: biologia poziom rozszerzony [ARKUSZE I ODPOWIEDZI] Matura 2021 z biologii (poziom rozszerzony) już za nami. Maturzyści rozwiązywali arkusze maturalne z biologii 12 maja od godziny 9:00, egzamin trwał 180 minut.... Matura 2020: biologia poziom rozszerzony [ARKUSZE I ODPOWIEDZI] Matura 2020 z biologii. 16 czerwca o godzinie 9:00 rozpoczęła się matura z biologii (poziom rozszerzony). Po zakończeniu egzaminu publikujemy arkusz pytań z... Uciekli przed wojną. "Uczyłam się podawania chemii z internetu" Minęła 20. Na dworzec kolejowy w Kielcach wjeżdża "szpital na torach", czyli specjalnie wyposażony pociąg z dziećmi z Ukrainy. Mali pacjenci cierpią na nowotwory... Agnieszka Mazur-Puchała Nobel z chemii przyznany. Nie za technologię mRNA Nobel w dziedzinie chemii w 2021 r. został przyznany 6 października. Przed ogłoszeniem decyzji komitetu noblowskiego spekulowano, że może on powędrować do twórców... Tegoroczna nagroda Nobla z chemii za stworzenie „nożyczek do genów”. Czym jest metoda CRISPR/CAS9? [WYJAŚNIAMY] Nagrodę Nobla za rok 2020 w dziedzinie chemii otrzymały dwie badaczki - Emmanuelle Charpentier i Jennifer A. Doudna, twórczynie precyzyjnych „nożyczek do genów”.... Monika Zieleniewska Matura 2020 z biologii: nie obyło się bez błędów? Maturę 2020 z biologii uczniowie mają już za sobą. Egzamin odbył się we wtorek 16 czerwca, a zdający mieli 180 minut na rozwiązanie 22 zadań. Na jakim poziomie... Anna Zimny-Zając

chemia matura rozszerzona zakres materiału